Министерството за енергетика, рударство и минерални суровини (МЕРМС) ја истакнува транспарентноста и вклученоста како основни принципи во подготовката на новиот Закон за рударство. Законот уште во рана фаза беше јавно објавен на платформата ЕНЕР со цел да биде достапен за увид и анализа од сите засегнати страни, а јавната расправа резултираше со исклучително голем одзив.

Јавноста имаше можност во период од 30 дена да го разгледа првичниот текст на Законот за рударство, кој беше јавно објавен на платформата ЕНЕР. Јавниот увид траеше до 28 август 2025 година, а во овој период пристигнаа бројни мислења, предлози и забелешки од компании, институции, стручната и граѓанската јавност, информираат од таму.

„Јавната расправа ни овозможи вредни препораки и забелешки за Нацрт-законот. Паралелно започнуваме со следната фаза од усогласување на законскиот предлог. Ги разгледуваме сите доставени предлози и забелешки и ќе организираме работни средби со оние кои се изјасниле за предлог-текстот. Нашата цел е да добиеме усогласено, јасно и спроведливо законско решение кое ќе обезбеди заштита на животната средина, висока безбедност при работа и предвидлива инвестициска рамка,“ изјави министерката за енергетика, рударство и минерални суровини Сања Божиновска.

Со ова, како што е истакнато, Министерството уште еднаш потврдува дека е отворено за дијалог, соработка и заедничко креирање на законски решенија, со единствена цел – модерна и правична рамка за рударството во Македонија. Во наредниот период, МЕРМС ќе ги разгледа детално сите пристигнати предлози и ќе ги прифати оние кои се во насока на подобрување на законското решение, во интерес на државата и граѓаните.

Министерството, додаваат од оваа иституција, останува цврсто определено во подготовката на законот да се води според највисоките европски стандарди, со цел да обезбеди современа и одржлива рамка за развој на рударството.

„Финалниот закон ќе овозможи: одржлива експлоатација и преработка на минерални суровини според највисоки стандарди, засилена контрола и транспарентност во сите процеси, задолжителни мерки за рекултивација и заштита на локалните заедници, јасна и правично поставена регулатива за сите учесници во секторот.

Министерството нагласува дека инсистира на строга примена на правилата и нулта толеранција за прекршувања, во интерес на безбедноста, заштитата на животната средина и добросостојбата на локалните заедници.

Подготовките за новата учебна година секогаш носат динамика и потреба за внимателно планирање на шопингот. Халкбанк им овозможува на своите клиенти да уживаат во безгрижно и паметно пазарување со специјалната Back to school кампања, во рамки на која сите корисници на кредитни картички на Халкбанк добиваат 3% поврат од секоја трансакција направена при онлајн купување во избраните е-commerce продавници.

За сите ученици и родители, но и за оние кои сакаат да ја обноват својата гардероба или да набават книги и канцелариски материјали, Халкбанк обезбедува 3% поврат во вид на бонус поени за секоја трансакција направена онлајн преку интернет страниците на Office Plus, Zafir Komerc, Matica, Reserved, Sinsay, Cropp, Housebrand и Mohito. Со само неколку клика, клиентите можат да направат избор, да ја завршат нарачката и да платат со кредитна картичка на Халкбанк и да добијат 3% поврат во вид на бонус поени.

Бонус програмата на Халкбанк е создадена за да ги наградува лојалните клиенти. Со секое купување со кредитна картичка на одредени продажни места, бензински пумпи, аптеки, продавници и веб продавници, клиентите добиваат одреден процент од вредноста на трансакцијата во форма на бонус поени на својата картичка. Еден бонус поен вреди еден денар, а акумулираните поени потоа можат да се искористат при следни пазарувања на било кое продажно место на ПОС терминал на Халкбанк.

Со оваа кампања, подготовките за новата учебна година стануваат поедноставни, поисплатливи и поудобни. Клиентите имаат можност да купуваат кај најдобрите брендови, да ја почувствуваат удобноста на онлајн шопингот и да уживаат во дополнителниот поврат што ја прави секоја трансакција повредна. Со Халкбанк, секое плаќање вреди повеќе.

ПР

Економската моќ на општините каде што работат рудниците расте. Министерството за енергетика, рударство и минерални суровини (МЕРМС) во првата половина на 2025 година наплатило рекордни 546,9 милиони денари од концесионерите – дури 126% повеќе отколку во истиот период лани.

Главниот дел од овие пари завршува во општинските буџети. Според важечката законска рамка, 78% од концесискиот надоместок останува во општината каде што е концесијата, а остатокот од 22% оди во државниот буџет. Така локалните власти добиваат директна финансиска инјекција за патишта, здравство, образование и заштита на животната средина – токму во време кога јавните пари се најпотребни.

Зголемувањето на приливите произлегува од два клучни фактори: повисоките тарифи што ги плаќаат концесионерите и построгата контрола врз наплатата. Во почетокот на 2025 година МЕРМС усвои нов Тарифник, со кој надоместоците за експлоатација се зголемија и до 100%. На пример, концесискиот надомест за обоени метали скокна од 2% на 4% од вредноста на ископаниот минерал, а за мермерот на 5% од приходите.

Новите правила се задржани и во нацрт-законот за рударство, кој е на јавна расправа. Со него се воведуваат построги механизми за наплата, казнени камати, листи на стратешки и критични суровини, како и можност за раскин на концесијата при неплаќање. Се зајакнуваат и обврските за заштита на здравјето и биодиверзитетот. Целта е јасна, Македонија се стреми кон одржливо рударство со транспарентно работење и видлив придонес за економскиот раст, и строги правила за заштита на здравјето на луѓето и животната средина.

Во четири општини најголемиот работодавач се рудниците

Распределбата на парите од концесискиот надоместок веќе ја движи локалната економија – гради улици, реновира училишта, инвестира во јавна инфраструктура и еколошки проекти. Најдобар пример за тоа се три општини во Македонија каде рударството има клучно влијание на економскиот развој.

Општината Македонска Каменица, со помалку од 7.000 жители, директно зависи од рударството. Рудникот САСА е најголем работодавач во регионот со околу 770–790 вработени, што претставува повеќе од половина од активната работна сила во градот. Во 2024 година, приходите од концесиски надоместоци во општината достигнаа речиси 107 милиони денари (околу 1,8 милиони евра). Од нив, 106 милиони денари произлегуваат од надоместокот за експлоатација на минерални суровини, кој тогаш изнесуваше 2%. Со оглед дека од 2025 година овој процент се зголеми на 4%, општината може да очекува значителен раст на приходите и дополнителна финансиска стабилност за финансирање на локалната инфраструктура и јавни услуги.

Двете општини, Крива Паланка и Пробиштип, ги поврзува истиот концесионер – компанијата Булмак, која управува со рудниците Тораница и Злетово. Компанијата во рудниците двата рудника вработува над 800 лица, што ја прави најголем работодавач во регионот.

Со околу 18.000 жители, Крива Паланка е дом на рудникот Тораница, со годишен капацитет од 320.000 тони. Рудникот е еден од најстабилните извори на приходи и работни места во регионот. Во 2024 година, општинската каса инкасирала околу 40 милиони денари по основ на концесиски надоместоци. Од нив, 32 милиони денари (околу 520 илјади евра) се само од експлоатација на минерални суровини. Со зголемувањето на тарифите во 2025 година, се очекува приходите да бидат речиси двојно повисоки.

Традиционално рударски град со околу 13.000 жители, Пробиштип речиси целосно зависи од рударството. Во 2024 година, општината наплатила 23,7 милиони денари (околу 390 илјади евра) од концесиски надоместоци.

Бучим од Радовиш пак, веќе најави дека очекува кон општините Радовиш, Конче и Штип каде работат рудниците Бучим и Боров Дол, да исплати концесиски надоместоци во висина од 181.7 милиони денари или речиси 3 милиони евра.

Финскиот баланс – рударство и туризам заедно

Финското искуство покажува дека рударството и туризмот не мора секогаш да бидат во судир. Во општината Киттила во Лапонија, во Финска, каде што е најголемиот ски-центар Леви, веќе повеќе од една деценија функционира и златниот рудник Сурикусусико. Рудникот обезбедува стотици постојани работни места и стабилна економска база за локалното население, додека туризмот продолжува да биде двигател на сезонските приходи. Општината инвестира во инфраструктура што служи и за туристите и за рударските семејства, а рударската компанија одржува постојан дијалог со локалните жители и дури нуди туристички тури во рудникот. Пример кој покажува дека со строга еколошка регулатива, транспарентна комуникација и активна улога на општините, рударството може да стане партнер, а не закана за туризмот. Пример кој и Македонија може да го земе како модел.

Што ако ги снема рудниците?

Економските показатели и историјата покажуваат дека рударството е една од најстарите и најважни индустрии која обезбедува суровини за градежништво, енергетика, технологија, здравството и за комуникациите. Денес минералите се сметаат и за стратегиско оружје за развој. ЕУ веќе ги вклучи оловото, цинкот и ретките метали во листата на критични суровини. Македонија, со своите ресурси и растечка регулатива за одговорно рударство, има потенцијал да биде стратешки партнер во европската приказна за суровинска безбедност.