Еден Германец и двајца американски научници ја добија во средата Нобеловата награда за хемија, бидејќи со нивните истражувања овозможија да се видат поединечните молекули во жива клетка, односно да се проучи структурата на различни објекти во мали димензии со рекордно висока резолуција.
 

Еден Германец и двајца американски научници ја добија во средата Нобеловата награда за хемија, бидејќи со нивните истражувања овозможија да се видат поединечните молекули во жива клетка, односно да се проучи структурата на различни објекти во мали димензии со рекордно висока резолуција.

Американците Вилијам Морнер, кој инаку последните неколку години беше споменуван како еден од можните лауреати, од универзитетот Стенфорд, и Ерик Бетциг од Медицинскиот институт „Хауард Хјуз“ во Ешбурн, и Германецот Стефан Хел од Институтот за биофизичка хемија „Макс Планк“ со употреба на флуоросценција го подигнаа микроскопските уреди на нови ниво, премостувајќи ги пречките кои за оптичкиот микроскоп ги претставуваше минијатурноста на молекулот. Предноста на нивните методи е што тие овозможуваат разгледување објекти чијашто големина е многу помала од ограничувањата на резолуцијата на конвенционален светлосен микроскоп, се истакнува во соопштението на стокхолмскиот Нобелов комитет при Кралската шведска академија на науките.

Научниците сега можат во реално време да ги проучуваат создавањето на синапсите меѓу мозочните клетки, на пример. Особено нивното откритие овозможува проучување на структурата на одделните живи клетки и молекулите во нив, што е посебно важно од аспект на создавање нови лекови. „Новината на научниците се состои во тоа што на светлинската микроскопија тие ја издигнаа на нивно на нанодимензии“, се додава во соопштението.

Во далечната 1873 година научниците мислеле дека постојат ограничувања на она што може да се види, бидејќи тогаш Ернст Ејби востановил дека резолуцијата на оптичкиот микроскоп не може да биде подобра од 0,2 микрометри, што е 500 пати помалку од пречникот на човечко влакно.

Меѓутоа, тројцата годинешни носители на наградата на Нобел за хемија ја пробиле таа бариера со скенирање на флуоросцентните молекули и создавање попрецизна слика. Тие ја осмислија „наноскопијата“ со која научниците сега доста се служат во одредување на молекуларниот состав на клетката. Модерните микроскопи можат да следат конкретна белковина поради подоброто разбирање на болести, како што се Алџхајмер или Паркинсон, а можат и да го следата делењето на оплодена јајце-клетка и настанувањето на ембрионот.

„Тоа е многу важно за разбирање на работата на клетките и она што се случува доколку се разболи клетката“, изјави Хел во телефонската прес-конференција откако му соопштија дека е еден од добитниците на најпрестижната награда во сферата на науките. За него ова признание е „потполно изненадување“, рече.

Вториот добитник, Бетциг, изјави дека е шокиран (од наградата). „Последниот час време одам наоколу како низ магла, а во Минхен е сончев ден и се плашам дека животот ми се промени“, изјави телефонски за Reuters од Минхен каде во средата одржа предавање.

Бетциг и Морнер независно еден од друг сфатиле дека како може да се гледа преку микроскоп посебна молекула со „вклучување“ или „исклучување“ на флуоросценцијата на одредена површина под дејство на светлина. Правејќи ги голем број снимки и „наметнувајќи“ ги едни врз други, се покажало дека може да се добие многу појасна слика за секоја индивидуална молекула. Хел, пак, дошол до можноста како да се „засили“ молекулот да флуоросцира под влијание на ласерски зрак, а потоа со помош на друг зрак да се „засече“ само областа којашто е од интерес за експерименталното набљудување која е со многу мали димензии.

Според научниците, доделувањето на признанието за флуоросцентната микроскопија, всушност, претставува признание за новите технологии, а не за некое фундаментално откритие.

Во историјата на Нобеловите награди има многу случаи кога оваа награда се доделува за методи на истражувањето на различни супстанции и објекти. Што се однесува до истражувањата со микроскопите, ова е петти пат во историјата тие да го добиваат највисокото научно признание. Во 1925 година Нобеловата награда за хемија ја добил тогаш австроунгарскиот научник Рихард Жигмонди за методот за развој на ултрамикроскопијата, со чијашто помош го проучувал Брауновите движења на мали честички. Во 1953 година, Германецот Фирц Цернике ја добил наградата за создавање на фазо-контрастнито микроскоп, а во 1982 година Британецот Аарон Клуг беше награден за развој на кристалографската електронска микроскопија., во 1986 година беа наградени германските научници, Ернс Руска за изумување на електронскиот микроскоп, а Герд Биниг ио Хенрих Рорер за методот за скенирање во тунелната микроскопија.

Церемонијата на доделувањето на наградите ќе се одржи на 10-ти декември, според традицијата во Стокхолм и на денот на смртта на основачот на Нобелова награда, шведскиот претприемач и пронаоѓач Алфред Нобел (1833-1896). Износот на секоја на Нобеловата награда во 2014 година изнесува осум милиони шведски круни или 1,2 милиони американски долари.

Четирите од пет премии се вклучени во тестаментот на Нобел, за физиологија или медицина, физика, хемија и литература, додека признанието за економија, воспоставено во 1968 година во знак на сеќавање на основачот ја доделува Шведската централна банка. Тие се врачуваат во Стокхолм, додека Нобеловата награда за мир, според волјата на основачот, се врачува во Осло./крај/мф/сн

Извор: Макфакс