Свет
Неодговорните скопјани и урбаната мафија во запалив сојуз
Во Скопје речиси нема зграда со средства за противпожарна заштита, контролата од страна на државата е очајна, па буквално сите делови на градот каде што има згради се критично загрозени од пожари, оценуваат противпожарните служби.
Александар Божиновски
Гоце Трпковски
Во Скопје речиси нема зграда со средства за противпожарна заштита, контролата од страна на државата е очајна, па буквално сите делови на градот каде што има згради се критично загрозени од пожари, оценуваат противпожарните служби.
Официјалната статистика на МВР вели дека од почетокот на годинава во пожари загинале 9 граѓани, а 21 биле повредени. Лани избувнале 1.500 пожари.
За главниот градски архитект и за неговите колеги, како и за пожарникарите, состојбата по ова прашање е шокантна.
– Состојбата е катастрофална. Инвеститорите и проектантите масовно не ги почитуваат прописите. Тврдам дека нема речиси ниту една зграда што има соодветна заштита, не само од пожари, туку и од земјотреси. Тоа што во 1999 година биле укинати некои задолжителни членови од Законот за заштита од пожари не значи дека прописите не треба да се почитуваат бидејќи нема нов закон – вели Живко Поповски, познат скопски архитект.
Зоран Тониќ, главниот архитект на Скопје, смета дека голема вина имаат и самите станари.
– Не е проблемот само во материјалите, туку и во немањето сообраќаен пристап до зградите. Кога доаѓа до пожари, пожарните коли не можат навреме да пристапат. Во Скопје масовно се користат недозволени материјали како што се парапетите. Тоа е вид пластика со која се градат балкони и тераси. Проектантите ја користат затоа што е многу евтина. А тоа е многу леснозапалива материја. Кога ќе дојде до пожар едноставно нема време да се реагира бидејќи таа многу брзо гори. Јас веќе предложив во предолг-законот за просторно и урбанистичко планирање и во законот за изградба да се вметнат прописи за заштита од пожари. Сепак, мислам дека граѓаните се тие што мора најмногу да реагираат бидејќи се најзасегнати. Тие треба да бараат да се инсталираат пожарникарски скали и хидранти и самите да се грижат и да ја чуваат таа опрема – вели Тониќ.
Слично мисли и Жарко Станоевски, началник на Секторот за заштита од пожари при МВР.
– Секаде е критично. Особено кај Градски ѕид и кај населбата Капиштец. Не е многу подобра состојбата и во Ново Лисиче. Граѓаните ги оставаат возилата пред зградите, па ние немаме пристап. Освен тоа, не ги чуваат хидрантите и другата опрема – вели Станоевски.
Тој објаснува дека МВР прави технички прием на зградите откако за проектот ќе добие документи од Министерството за транспорт и врски. Но, тоа не значи дека зградата има заштита од пожари.
– Нашите инспектори можат да влезат во некоја зграда и, на пример, да забележат дека коридорите предвидени за случај на пожар се затрупани со ѓубре. Тогаш ние можеме само да го повикаме куќниот совет и да му укажеме на проблемот, но не можеме да ги тужиме зашто куќните совети не се правни лица – објаснува Станоевски.
Во 80 отсто од зградите во Скопје не работат хидрантите и нема противпожарни апарати, се жалат скопските пожарникари
– И во најновите згради во градот, кои се пуштени во употреба пред само два-три месеци, недостигаат цревата или вентилите од хидрантите, па во случај на пожар водата не може да се пушти. Претседателите на куќните совети и станарите, иако знаат дека цревата и вентилите од хидрантите што во моментот на пожарот значат живот, им се украдени, најчесто немаат желба да купат нови. Најверојатно се надеваат дека ним нема да им се случи нешто страшно и дека огнот ќе ги заобиколи – вели еден постар пожарникар.
Тој вели дека не можат да се користат помошните скали за евакуација на станарите. Тие најчесто во речиси сите згради во Скопје се преадаптирани во кујни или во шпајзови во кои се чуваат работи што не се потребни.
Според сегашниот закон, инвеститорот во една градба најмува ревизорска куќа што ја контролира, како изградбата така и опремата за заштита од пожари. Неофицијално во Министерството за транспорт и врски, за лабавите законски прописи го обвинуваат поранешниот министер Љупчо Балковски.
Меѓутоа, зградата што изгоре во Кисела Вода била изградена уште пред 40 години.
– Од 1999 година техничкиот прием на зградите е укинат. Тоа значи дека за безбедноста на зградата, според Правилникот за уредување на просторот и Правилникот за изградба на објекти, ревизорот најмен од инвеститорот, кривично одговара за зградата. Наскоро ќе има промени во законот со што на ревизорите ќе им се издава лиценца. Ако објектот е под надлежност на општината, тогаш нивни експерти ќе прават технички прием, а ако објектот е под државна надлежност, приемот ќе го прави државата – вели Лидија Станческа, портпаролка на ова министерство.
********
Прчевски да ја испита одговорноста на сите министри за транспорт
Со години скопјани предупредуваат на дивеењето на урбаната мафија. Огромниот број докази и афери кои беа изнесени во медиумите ја потврдуваат очајната состојба што директно влијае на заштитата од пожари.
„Време“ јавно го прашува јавниот обвинител Александар Прчевски дали ќе ја испитува одговорноста на поранешните министри Јорго Шундовски, Томе Тромбев, Душко Кадиевски, Љупчо Балковски, Агрон Буџаку и Џемаиљ Мехази за сите пожари што се случија во Скопје во последно време.
********
Истата зграда во Кисела Вода горела и во 1985
Првиот македонски пожарникар вели дека зградата во Кисела Вода, каде што изби пожар завчера, горела три пати досега. Во 1985 година имало голем пожар како оној завчерашниот.
– Им објаснуваме на станарите дека мора да ги направат балконите од друг материјал, да не ја користат таа зрнеста пластика оти е многу запалива. Тие одбија да го направат тоа, затоа што ќе им се нагрдел изгледот на зградата – вели Станоевски.
********
Дивоградба ги спречила настраданите да избегаат
Доградба кај влезот на зградата, за која инвеститорот се уште не поседувал соодветна градежна документација, ги спречила настраданите побрзо да го напуштат објектот.
Според информациите од Министерството за транспорт и врски, инвеститорот добил одобрение за изградба во 2002 година, но, откако станарите поднеле жалба на истото, тоа било поништено од Врховниот суд. По парламентарните избори 2002 година, инвеститорот повторно побарал градежна дозвола и таа му била издадена. Но жителите на зградата повторно го обжалиле и сега предметот е пред второстепена комисија.
За сето тоа време, изградбата не престанала, а не реагирала ниту градежната инспекција.
– Инспекторатот знаел за објектот, но не може да интервенира додека трае второстепена постапка – вели Лидија Станчовска, портпаролка на Министерството за транспорт и врски.
********
По 10.000 денари за семејствата на секој загинат
Вкупно 300.000 денари ќе им даде општината Кисела Вода на семејствата чии станови се оштетија во пожарот кој завчера избувна во зградата на улицата Ѓорѓи Сугаре во истата населба, а по 10.000 денари ќе добие секое од семејствата каде што имаше жртви. Оваа одлука ја усвои Советот на општината на вчерашната седница.
Парите се обезбедуваат од општинскиот буџет, а ќе се уплатат на жиро-сметка отворена од настраданите семејства и ќе се распределат соодветно на тоа колку се оштетени становите.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Свет
Синот на Моамер Гадафи ослободен по 10 години поминати во либански затвор
Најмладиот син на покојниот либиски лидер Моамер Гадафи, Ханибал Гадафи, беше ослободен денеска по речиси една деценија во притвор поради исчезнувањето на шиитски муслимански свештеник, објави либанската национална новинска агенција.
Ханибал Гадафи беше киднапиран од милитанти во Сирија во 2015 година, каде што живееше во егзил со сопругата и децата откако неговиот татко беше убиен во востанието што избувна во Либија во 2011 година.
Либанските власти го притворија истата година и го обвинија за криење информации за судбината на имамот Муса ал-Садр, шиитски муслимански водач кој исчезна со своите придружници за време на патувањето во Либија во 1978 година. Ханибал имал само две години кога Садр исчезнал и немал никаква висока функција во Либија како возрасен.
Организациите за човекови права ги осудија околностите на неговото притворање, нарекувајќи ги обвиненијата лажни. Во 2023 година, Ханибал започна штрајк со глад во знак на протест, а неговото здравје последователно се влоши, што бараше хоспитализација.
Минатиот месец, либанското судство нареди негово ослободување и одреди кауција од 11 милиони долари. Неговите адвокати се жалеа и судот ја намали кауцијата на околу 900.000 долари. Ажурираната одлука, исто така, вклучуваше укинување на забраната за патување.
„Ослободувањето на Гадафи дојде откако неговите адвокати платија кауција“, објави државната новинска агенција.
Мистериозното исчезнување на муслиманскиот свештеник Садр пред речиси половина век предизвика децении обвинувања меѓу Либија и Либан.
Фото: ЕПА
Регион
Италија покренува истрага за „воени туристи“ кои пукале во цивили во Сараево
Обвинителството во Милано покрена истрага за италијански државјани кои наводно платиле огромни суми пари на српските паравоени сили за да пукаат во цивили за забава за време на опсадата на Сараево од 1993 до 1995 година. Таканаречените „викенд снајперисти“ учествувале во брутален „лов на луѓе“ во градот во кој биле убиени 11.000 граѓани, објавија италијанските дневни весници „Ил Џорно“ и „Ла Република“, пренесува „Анса“.
Според италијанските медиуми, станува збор главно за крајно десничарски фанатици и ентузијасти за оружје кои им плаќале на српските војници да учествуваат во опсадата и да пукаат во жителите на главниот град на Босна и Херцеговина. За да се идентификуваат овие „воени туристи“, во Милано е покрената истрага за утврдување на нивниот идентитет.
Случајот го отвори обвинителот Алесандро Гобис под обвинение за убиство со умисла со особено сурови и подмолни мотиви. Истрагата моментално се води против непознати лица, а е покрената врз основа на жалба поднесена од новинарот и писател Ецио Гавацени, со помош на двајца адвокати и поранешниот судија Гвидо Салвини.
Според сведоштва собрани низ цела северна Италија, „викенд снајперистите“ се собирале во Трст, од каде биле однесени во ридовите околу Сараево. Таму, откако им платиле на паравоените сили на босанските Срби предводени од Радован Караџиќ, можеле да пукаат врз жителите на опколениот град. Досието вклучува и извештај за „богати странци кои се занимавале со нехумани активности“, кој до обвинителството го испратила поранешната градоначалничка на Сараево, Бенџамина Кариќ.
Гавацени во својот извештај наведува дека досега има само „траги“, но дека постоел „ценовник“ за убиства: „децата чинат повеќе, отколку мажите (по можност во униформа и вооружени), а старите лица би можеле да бидат убиени бесплатно“. Тој, исто така, се повикува на документарецот од 2022 година „Сараево Сафари“ од режисерот Миран Жупаниќ, во кој се појавува и анонимен сведок.
Во наредните недели, се очекува обвинителот Гобис да спроведе детална истрага и да ги испраша лицата именувани од авторот во извештајот.
Иако истрагата се фокусира на Италијанците, некои извори споменуваат и Американци, Канаѓани и Руси кои биле подготвени да платат за да „играат војна“. Поранешен босански разузнавач изјавил дека клиентите биле „сигурно многу богати луѓе“ кои „можеле да си дозволат таков адреналински наплив“.
Босанското разузнавање веруваше дека зад сето тоа стои Српската служба за државна безбедност, користејќи ја инфраструктурата на поранешната српска чартер компанија „Авиогенекс“. Јовица Станишиќ, кој беше осуден за воени злосторства од Меѓународниот кривичен трибунал за поранешна Југославија, се споменува како клучна фигура во операцијата.
Фото: ЕПА
Свет
Оваа мала ракета ќе ја брани Европа од беспилотни летала
Низ Европа и САД, одбранбените компании се зафатени со производство на мали, евтини ракети. Тие се обидуваат да се справат со предизвикот што го поставува војната во Украина: како да се спречат стотици беспилотни летала без да банкротираат, пишува The Telegraph.
На 9 септември, НАТО беше принуден да испрати авиони Ф-16 за да собори околу дваесетина беспилотни летала што ја преминаа границата со Полска. Ракети во вредност од околу 570.000 евра беа испукани за да се пресретнат беспилотните летала Шахед, секој во вредност од помалку од една десетина од таа сума, а половина од обидите беа неуспешни. Како одговор, европските лидери ветија дека ќе воспостават „ѕид од беспилотни летала“ на источното крило на НАТО, кој би вклучувал разни системи за електронско војување и пресретнување.
Една од компаниите споменати погоре е Франкенбург Технолоџи, чиј извршен директор Кусти Салм ја претстави ракетата Марк 1. Со големина на багет, Марк 1 е дизајниран да биде прва линија на одбрана од руски напади со беспилотни летала. Со должина од само 65 сантиметри, ракетата е помала од просечната човечка рака.
🔴 The size of a baguette, the mass-made Mark 1 will be the front-line of defence against Russian drone attacks
Find out more ⬇️https://t.co/hxVRm4WPo0 pic.twitter.com/7hRZn45DNe
— The Telegraph (@Telegraph) November 10, 2025
Создавањето евтина ракета е предизвик дури и за најдобрите ракетни инженери. Ракетите во западните одбранбени арсенали имаат тенденција да имаат одлични карактеристики, но се скапи, а нивните можности се незамисливи. Спротивно на тоа, креаторите на малиот Марк 1 сакаат тој да биде само „доволно добар“. Може да лета само два километри и би се мачел да функционира во пустинска топлина или арктички студ. Рамнотежата е постигната помеѓу евтините делови и целокупната точност, која компанијата има за цел да ја зголеми на 90 проценти – моментално е околу 56 проценти.
„Не се извинуваме за фактот дека произведуваме оружје“, вели Салм, поранешен висок функционер во естонското Министерство за одбрана. „Не се плашиме да кажеме дека ги произведуваме за да соборуваме руски беспилотни летала со долг дострел. И не се извинуваме за фактот дека ова ќе биде најпотребната способност во западниот свет во следните пет до десет години.“
Фабрики за Mark 1 веќе се основани во две членки на НАТО, со цел да се произведуваат стотици ракети дневно. Иако не сакаше да ја открие цената, Салм вели дека е околу една десетина од цената на постојните системи за воздушна одбрана, како што е ракетата „Стингер“, која чини речиси 500.000 евра.
Постојат уникатни предизвици во обидот да се набие боева глава, сензори и гориво во ракета што не е многу подолга од тастатура. Во толку мала ракета, додека горивото гори, промената на тежината драматично влијае на аголот на наклон. Тимот на Франкенбург експериментирал со „форма, положба на крилото, центар на гравитација, центар на притисок, знаете, сите тие работи“ за да се максимизира точноста, вели Салм. За да го реши овој предизвик со ограничен буџет, Франкенбург ангажираше некои од најголемите умови во оваа област.
Главен инженер е Андреас Баперт, кој го дизајнираше многу бараниот систем за воздушна одбрана Iris-T, кој сега се користи низ НАТО и во Украина. Тие, исто така, донесоа главен инженер кој работеше на проектот за ракети Spear III во MBDA UK, клучен проект за одбраната на Обединетото Кралство. На тимот му се придружија и „латвиски генијалци“, вели Салм.

