Јавноста бара одговори, но наместо одговорност, добива уште една сцена на политичка формалност. Семејствата уште еднаш беа оставени да гледаат како институциите формално „дискутираат“, а суштински не се прават чекори кон конкретни мерки. Ваквата слика испраќа порака дека: дури и во ситуации со висока човечка цена и огромно јавно очекување, политичкиот интерес има поголема тежина од политичката одговорност.

Ова го констатира Блупринт групата за реформи во правосудството во врска со расправата на Постојаната анкетна комисија за човекови права посветена на случајот со пожарот во Кочани, што се одржа на 9 декември.

На расправата беше разгледувана иницијатива поднесена од родителите на жртвите во трагедијата, преку здружението 16 Март 2025 – Кочани.

Според Блупринт групата, расправата повторно го потврдила она на кое со години укажуваат граѓанските организации: институционалниот систем на заштита, контрола и одговорност е суштински нефункционален.

„Трагедијата во која загинаа 63 лица не е резултат само на индивидуални пропусти, туку таа е директна последица на децениска институционална незаинтересираност, избегнување одговорност и отсуство на вистинска политичка волја за реформа.

Иако Собранието има уставна и политичка обврска да води темелна и одговорна расправа, очигледна беше недоволната посветеност на голем дел од пратениците. Уште на самиот почеток се предложи расправата да се одложи, па дури и целосно да се избегне, под изговор на ненадлежност, пристрасност и влијание врз судските и истражните постапки. Исто така, кога медиумите ја напуштија салата, истото го сторија и голем број пратеници и високи поканети гости, меѓу кои и Претседателот на Собранието, Претседателот на Владата и Претседателот на Републиката, без најавување или оправдување на отсуството од понатамошниот тек на дискусијата“, се наведува во соопштението.

Од таму велат дека перцепцијата е дека поголемиот дел на декларативни констатации за „нефункционален систем“ беа истакнати повеќе како обид пратениците да се дистанцираат од одговорност.

„Родителите на жртвите во своето обраќање јасно побараа правда, а пратениците, речиси без исклучок, повторија дека „системот не функционира“. Во текот на расправата само три до четири пратеници понудија конкретни и конструктивни предлози. Притоа, перцепцијата беше дека поголемиот дел на декларативни констатации за „нефункционален систем“ беа истакнати повеќе како обид пратениците да се дистанцираат од одговорност. Токму затоа го поставуваме прашањето: кој е системот? Ако системот не функционира, мора конечно да биде јасно кој го сочинува и зошто никој не понел политичка одговорност за децениските пропусти. „Системот“ не е само апстрактен поим, тоа се Владата, Собранието, судовите, регулаторите, инспекторатите и сите институции што треба да создаваат, контролираат, надгледуваат и санкционираат. Кога нема одговорност, тогаш системот не е нефункционален по случајност, туку по нечие недејствување“, велат од групата.

Од таму сметаат дека Комисијата има и морална и институционална обврска, како и уставна должност да донесе конкретни заклучоци и јасни чекори што ќе доведат до утврдување политичка одговорност и решение за тоа како системот да стане функционален.

„Како Блупринт група бараме: сериозен, доследен и итен процес – без релативизирање, без одолговлекување и без политичка апстракција. Притоа, посочуваме дека мора да се внимава да не се предизвика ревиктимизација на родителите и преживеаните“, велат од Блупринт групата и додаваат дека бараат трагедијата во Кочани конечно да биде третиранa како приоритет и пратениците обединето да настапат во заштитата на човековите права на граѓаните.

Блупринт групата за реформи во правосудството ја сочинуваат Институт за европска политика (ЕПИ), Институт за човекови права (ИЧП), Коалиција „Сите за правично судење“ (КСПС), Македонско здружение на млади правници (МЗМП), Хелсиншки комитет за човекови права (ХКЧП) и Центар за правни истражувања и анализи (ЦПИА).

Владата е целосно посветена на економскиот развој и на подобрување на квалитетот на живот на граѓаните. Градиме партнерства што носат конкретни придобивки за секое семејство, за секоја општина и за државата како целина, напиша на социјалните мрежи министерот за надворешни работи Тимчо Муцунски.

„Сакам да бидам кристално јасен: оваа Влада ниту водела, ниту ќе води политика за прифаќање мигранти – во каква било форма.
Нема договори, нема преговори, нема квоти, нема центри, нема транзитни аранжмани. Таква иницијатива ниту е разгледувана, ниту постои политичка намера во таа насока. Сето тоа е апсолутна невистина“, нагласува Муцунски.

Според него, стратешкото партнерство со Обединетото Кралство се темели, како што вели, на меѓусебно почитување и доверба, како и на соработка во политиката, економијата и безбедноста.

„Тоа значи реални иницијативи и проекти што го забрзуваат економскиот развој, отвораат работни места и носат опипливи придобивки за граѓаните – а не сценарија измислени за дневнополитички потреби.
Темата за наводно прифаќање мигранти претставува класичен дневнополитички обид за дефокус – последица на драматично нискиот рејтинг и безидејноста во која СДСМ е заглавен подолг период. Крајно неодговорно е да се одржуваат прес-конференции врз основа на сензационалистички, непроверени и неточни информации, со што намерно се создава лажна перцепција во јавноста и, заради партиски интерес, се злоупотребуваат чувствителни теми“, пишува Муцунски.

Нешто повеќе од половина час, денес, во судницата во „Идризово“, адвокатот Петре Шилегов, бранител на државниот советник во Министерството за економија, Шофјет Хазари, обвинет за трагедијата во Кочани, во која загинаа 63 лица, а над 200 беа повредени, даваше воведен збор. Рече дека е свесен оти и тој како бранител, но и сите во судницата, се наоѓаат во можеби најтешкиот предмет во македонското судство и дека не постои суд и пресуда на светот што ќе ги отстрани последиците. Рече дека ако кој било од присутните може да го врати времето, првин на што ќе помисли е датумот 16 март 2025 година.

За обвинението рече дека не видел „правно поаналфабетски памфлет и не заслужува да го носи името обвинителен акт“. Ги читаше делата за кои е обвинет поранешниот државен советник Хазари и рече дека за секое ќе докаже дека е невозможно да го сторил.

„На Шофкет Хазари му се става на товар дека бил свесен оти може да настапи штетна последица и се согласил со нејзиното настанување, и тоа за кривично дело опишано во член 288 од КЗ на РМ, квалификувано во член 292. Обвинителството нè убедува, а ние ќе докажеме оти е невозможно обвинетиот Шофкет Хазари во периодот од 13.12.2012 година до 28.03 2019 се согласил дека на 16 март 2025 ќе има пожар во ноќниот клуб во Кочани. Делото што се става на товар вели – тој што со пожар, поплава, експлозија отров или отровен гас и озонирачко зрачење, моторна пила, електрична или друга енергија или со друго општо опасно дејство или средство ќе предизвика значителна опаснос за животот и имотот на луѓето од поголеми размери, па се предвидува казната. Тоа е делото што го сторил обвинетиот Шофкет Хазари. Со кои средства?“, праша адвокатот Шилегов.

Понатаму, објасни дека други вработени во Министерството за економија ги изработувале и ги контролирале лиценците на кои се нашол и потписот на Хазари, еднаш оти дал согласност за лиценцата во 2013 година и трипати оти ги проверил лиценците за 2014, 2017 и за 2018 година, што му била работна обврска. Шилегов рече оти во обвинението ги барал, но не ги нашол зборовите согласност и проверено, па смета дека е нејасно како Хазари предизвикал пожар или дал придонес за пожарот.

„Не може потпис на правен акт што сте биле должни да го дадете како дел од работните обврски да е предизвикувач на пожар.  За мене, барем е неразбирливо и мислам дека човек и не треба да е правник за оваа нелогичност присутна во памфлетот на Обвинителството да каже дека ја сторил овој обвинет“, рече адвокатот Шилегов.

Хазари, според Шилегов, не може да одговара ниту за соизвршителство оти не ги познавал другите обвинети за соизвршителство, а прв и единствен пат оди во Кочани на денот кога е уапсен и го спроведува полиција, па праша како можел да ја запали дискотеката или да му помогне некому да ја запали.

Врв на глупоста, според Шилегов, е теоријата на каузалитет, односно постоење причинско-последични врски оти лиценците на кои е потпишан Хазари имаат рок на важност од една година.

„Со издавање на секоја лиценца прекинува важноста на претходната. Не може лиценца издадена во 2013, 2014, 2017 и во 2018 година, каде што се наоѓа потписот на Хазари, да има правна важност за работата на дискотеката. Годишни се барањата. Ако имате прекини, не може да имате континуитет по дефиниција“, рече Шилегов и праша зошто не се во судницата сите вработени во Министерството за економија, кои работеле на постапките и зошто има поранешни министри и директори, а нема актуелни.

Тој побара Обвинителството да го повлече предметот и квалитетно да го доработи нагласувајќи дека Обвинителството можело да врши кривичен прогон против Хазари за кое било кривично дело врзано со службена злоупотреба или несовесно работење.

На крајот, првин се извини за она што ќе го каже, а потоа му се обрати на обвинителот од Кочани: „Ако нам ни тврдевте дека постоел тој јавашлак, што правевте вие 13 години во Кочани? Што правевте? Ако ја прифатиме ваквата теорија, тогаш обвинителот требаше да го слуша, а не да го чита обвинителниот акт“.

Судењето продолжува со воведни зборови на бранителите на вработените во Министерството за економија и во Државниот пазарен инспекторат.