Култура
Книжевен портрет на Јордан Плевнеш во македонскиот КИЦ во Софија

На 15 април (вторник) 2025 со почеток од 18:30 часот, во Македонскиот културно-информативен центар во Софија ќе се одржи литературниот настан „Портрет на Јордан Плевнеш во Софија“ кој е замислен како средба со познатиот македонски писател Јордан Плевнеш.
Вечерта ќе започне со воведни обраќања кон присутните од страна на Александар Морфов, Христо Бојчев, Захари Иванов. Гости од Народен театар „Иван Вазов“, кои исто така ќе се обратат, се: Марин Јанев, Ања Пенчева, Василка Бумбарова, а гости од Сатиричен театар се директорот Калин Сарменов, Теодор Елмазов и Јорданка Стефанова. Поздравниот говор по повод вечерта ќе биде на академик Љубомир Кекеновски, претседател на Научниот совет на Academia Balcanica Europeana.
Од промоторите и пријателите на Плевнеш, како и од него самиот, посетителите ќе можат да слушнат за неговите дела и искуства и како тие искуства ги вплетува во литературното творештво. Посетителите ќе може од прва рака да слушнат за неговата поезија, неговите драми и романи, за искуствата од театарските сцени каде што се поставени и играни неговите драмски текстови. Ќе се даде осврт и на играниот филм „Тајната книга“, но и на бројните документарни телевизиски филмови и портрети на значајни личности од сферата на културата, уметноста и јавниот живот.
Посетителите ќе имаат можност да запознаат еден забележителен автор од балканската и меѓународната книжевна сцена, познат по неговото творештво како македонски романсиер, драматург, поет и дипломат. Неговото пишување често ги истражува темите на идентитетот, егзилот и метафизичките комплексности на постоењето, како одраз на културните и историските вкрстувања на Балканот.
Најпознатиот роман на Плевнеш, „Осмото светско чудо“, е опишан како филозофско патување низ времето и просторот, спојувајќи елементи на митологија, историја и надреализам. Неговите ликови често живеат во лиминални простори, и географски и духовно, пресликувајќи ги сопствените искуства на Плевнеш како личност вкоренета на едно место, но интелектуално и уметнички номадски.
Гласот на Плевнеш како писател е лирски и интензивен, со поетски стил кој ги спојува егзистенцијалните прашања со секојдневниот живот на неговите ликови. Неговиот јазик е често симболичен, слоевит со референци за балканскиот фолклор, античката историја и европските книжевни традиции, кои придонесуваат за богатиот, безвременски квалитет на неговите дела.
Јордан Плевнеш е еден од најзначајните современи македонски драмски автори. Неговите драми се преведени и играни во бројни театри во земјата, регионот и пошироко во Европа и светот. Тој е долгогодишен Претседател на ИТФ Актерот на Европа, Претседател на Фестивалите на кинематографиите на Југоисточна Европа во Париз и Берлин. Претседател на Интернационалното жири на Охридската академија на хуманизмот. Амбасадор на Република Македонија во Франција, Шпанија и Португалија.
Јордан Плевнеш e поет, драматург и романсиер. Роден е на 29 октомври 1953 во Слоештица, демирхисарско. Основно училиште завршил во Демир Хисар, средно во Битола, а високо образование на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје, каде што и магистрира на Филолошкиот факултет, на тема „Македонската народна драма“. Во 1975 година станува уредник на културната рубрика во „Студентски збор“ а од 1980 до 1985 година е уредник во Издавачката куќа „Мисла“. Во периодот од 1985 до 1988 година работи како асистент на Институтот за литература во Скопје. Подоцна предава креативно пишување на повеќе европски и американски универзитети, а од декември 2000 до 2005 година беше амбасадор на Македонија во Франција, Шпанија, Португалија и при УНЕСКО. Во 2005 година станува потпретседател на Интернационалната асоцијација на УНЕСКО за дијалог меѓу цивилизациите, а од октомври 2008 е ректор на Интернационалниот универзитет Еуропа Прима. Драмите на Плевнеш се објавувани и изведувани во над триесетина земји во светот. Пишува на македонски и француски јазик, а преведува од српско-хрватски, грчки и француски јазик. Прва негова публикувана книга е збирката поезија „Теорија на отровот“, објавена 1980, по што следуваат драмите „Еригон“, „Мацедонише цуштенде“, „Југословенска антитеза“, „Р“, „Подземна република“, „Безбог“ , Среќата е нова идеја во Европа“ , „Последниот ден на Мисирков“, „Глобална комедија“ и други. Романот „Осмото светско чудо“ е негов прв роман, објавен 2005 година. Добитник е на наградите „Студентски збор“, наградата за најдобар драмски текст на XIII МЕСС во Сараево, на вонредната награда на „Стерино позорје“ – Нови Сад, за драмата „Подземна република“ изведена од Битолскиот театар, високата награда на Националниот центар за книжевност на Франција за драмата „Среќата е нова идеја во Европа“, интернационалната награда на франкофонијата „Сребрен јасмин“, во 2004 година, за целокупното негово творештво, а во 2008 година Претседателот на Р. Франција му ја врачи високата француска награда „Офицер на книжевностите и уметностите“. Во 2015 година за драмата „Кирил и Методиј – Who are you?“ на Европскиот театарски фестивал во Букурешт ја добива наградата Гран При на НЕТА. 2021 година Француската академија му ја доделува наградата Гран При за животно дело. Академик Јордан Плевнеш, претседател на Academia Balkanica Europeana, е добитник и на многу други домашни и меѓународни книжевни признанија и награди, меѓу кои наградата за животно дело „Свети Климент Охридски“.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Култура
Снимањето на новата серија на „Ејч-Би-О“ било толку трауматично што студиото платило терапија за филмската екипа

Бруталното силување и убиство на четири тинејџерки во Остин, Тексас, во 1991 година е тема на новата документарна серија на HBO „Убиства во продавница за јогурт“, во режија на Маргарет Браун.
Иако Браун веќе била запознаена со случајот, идејата за серијата во четири дела дошла од актерката Ема Стоун и нејзиниот сопруг Дејв МекКери, кои го предложиле проектот на продуцентската куќа A24. Браун работела на серијата повеќе од три години, собирајќи сведоштва од истражители и родители и браќа и сестри на жртвите.
Работата на толку тешка тема имала длабоко емоционално влијание врз филмската екипа. Браун, која имала искуство со трауматски приказни, признава дека не била подготвена за емоционалната тежина на случајот:
„Бев преплашена. Не знаев колку разговорите со семејствата ќе ме погодат. Ако мене ми беше тешко, што е со нив?“
Режисерката успеала да собере архивски снимки претходно подготвени од други документаристи. Снимките на документаристката Клер Хуи, која се откажала од снимањето на свој документарец бидејќи приказната ја скршила емоционално, биле особено вредни. Меѓу тие материјали е интервјуто со Роберт Спрингстин, еден од осудениците кој бил затворен откако дал лажно признание.
„Без тие снимки, серијата не би била иста“, нагласи Браун.
Поради исклучително тешката содржина, било одлучено да не се прикажуваат слики од местото на злосторството.
„Ми рекоа: Никогаш не гледај во нив. Беа толку ужасни што го трауматизираа и уредничкиот тим“, се присети режисерката.
Емоционалниот притисок бил толку голем што студиото А24 обезбедило терапија за сите членови на тимот. Браун заклучува: „Иако темата беше мрачна, филмот покажа како семејствата се справуваат со загубата“
Култура
Дајте му Оскар додека сè уште знае кој е: семејството на Брус Вилис бара награда за актерот додека е жив

Брус Вилис беше еден од најпрепознатливите и најсакани актери во Холивуд во последните неколку децении.
Неговата кариера опфаќа разновидни жанрови – од напнати трилери и незаборавни акциони класици, до емотивни драми кои оставија длабока трага во филмската историја. Но, додека здравјето на 69-годишниот актер се влошува со брзо темпо, неговите најблиски сè погласно бараат неговото филмско наследство да биде официјално признато – додека уште може да го доживее тоа.
На чело на оваа тивка, но решителна борба за признание стои Деми Мур – поранешната сопруга на Брус Вилис и мајка на нивните три деца. Заедно со ќерките, веќе со години се обидува да ја убеди Американската академија за филмска уметност и наука да му додели почесен Оскар. Според извори блиски до семејството, фрустрацијата расте бидејќи, и покрај неговиот огромен придонес кон современата кинематографија, признание сè уште изостанува – признание кое, според нив, одамна му припаѓа.
„И таа и девојките веруваат дека придонесот на Брус за модерниот филм е неспорен. Сите знаат дека одамна заслужи таква чест, а времето истекува“, изјавил неименуван извор.
Она што ја прави оваа иницијатива уште поважна е здравствената состојба на Вилис. Во февруари 2023 година, неговото семејство објави дека му е дијагностицирана фронтотемпорална деменција – прогресивна и неизлечива болест која влијае на говорот, однесувањето и когнитивните функции. Претходно му беше дијагностицирана и афазија, што значително ја ограничуваше неговата способност за понатамошна работа.
По овие дијагнози, Брус се повлече од светот на филмот. Неговата последна улога беше во 2023 година, во филмот „Assassin“, каде што го играше шефот на воена корпорација. Иако повеќе не се појавува на филмски сетови, неговото име и понатаму е синоним за акциониот жанр, во кој беше пионер и еден од највлијателните актери.
Поретко, но болно, се појавува споредба со други холивудски великани, што дополнително ја засилува горчината кај семејството. Кога, на пример, Том Круз и Семјуел Л. Џексон добија почесни Оскари, семејството на Вилис не можеше да го сокрие чувството на неправда.
„Секако, Том има со што да се гордее – го врати народот во кино со ‘Top Gun: Maverick’, но Брус е подеднакво важен за историјата на акциониот филм. И тој има снимено класики“, вели изворот.
Тој додава дека е неправедно што Академијата годинава одлучила да ги награди оние што сè уште се активни, додека Брус, не по своја волја, е принуден да се повлече поради сериозна болест.
„Академијата згреши што ја истакна заслугата на Том, но не и на Брус. Тоа само го зголемува притисокот врз семејството да преземе нешто додека сè уште има време“, додава изворот.
Деми Мур и Брус Вилис беа во брак 13 години, но останаа блиски и по разводот. Нивната семејна динамика со години се истакнува како пример за пријателство и заемна почит. И додека Деми денес ужива во критичкиот успех на нејзиниот филм „Субстанца“, нејзината лична амбиција не го засенува она што го смета за своја мисија – поранешниот сопруг да биде овековечен додека е сè уште жив.
Култура
„Кларинетска одисеја“ со уникатната музичка четворка со светско реноме – утре на Бит Фест

Како нов начин на меѓуинституционална соработка, поддржана од Министерството за култура и туризам, во рамките на повикот за креативни индустрии, публиката во Битола, утревечер во рамките на БИТ ФЕСТ, ќе има можност да го проследи концертот насловен „Кларинетска одисеја“. Овој настан е резултат на многу труд и соработка помеѓу Општина Битола, КИЦ, Народен театар и Центар за култура, а во својот концепт ќе понуди незаборавна вечер со најуникатната музичка четворка со светско реноме, четворицата мајстори на кларинетот: Исмаил Лумановски, Благојче Трајковски, Горан Бојчевски и Благој Ламњов.
„Ова е плод на едногодишно договарање, преговарање, со оглед на тоа дека сите четворица еминентни кларинетисти, имаат свои турнеи, свои аранжмани. Ова е концерт во кој ќе бидат презентирани значењето, можноста и иднината на вакви заеднички концерти во Општина Битола и се надеваме дека БИТ ФЕСТ догодина ќе го претвориме и во фестивал на амбасадори на културата на Македонија и Битола“, рече Благојче Божиновски, директор на ЈОУ КИЦ Битола, на денешната прес конференција.
Градоначалникот Коњановски, ја повика публиката на заедничко уживање во Хераклеја, утревечер од 21.00 часот, нагласувајќи дека, Битола е град кој има публика за вакви манифестации.
„Ова е најава на еден спектакуларен концерт на наши виртуози, наше, а светско, именувано како „Кларинетска одисеја“, настан кој во склоп на Битолското културно лето е продолжение на она што оваа летна сезона го видовме досега. Сеуште сме под импресии на огромниот интерес на концертот на еден друг тип на музика, електронска музика со Армин Ван Бурен на Стадионот „Петар Милошевски“, кој се одржа на огромно задоволство на публиката. Она што утревечер ќе го имаме, значи многу за Битола и битолчани, имајќи предвид дека со нас се битолчани и велешанец кои ќе ни презентираат дел од нашето национално богатство и заедно со онаа креативност која ја носат, навистина е гордост да се биде утревечер на Хераклеја“, рече Тони Коњановски, градоначалник на општина Битола.
Главен координатор на содржинскиот концепт на настанот е Оливер Јосифовски, кој истакна:
„Нивните животи и достигнувања се многу интересни, како и нивните растежи во музиката. И тоа е навистина интересно кога човек ќе биде заедно со бендот. Присуството утревечер на Хераклеја и самите музички теми кои што ги обработувавме овие месеци и последниве седмици посебно, нас ни вродија една нова музичка материја, врзана со времето во кое живееме, но исто овие луѓе носат и една богата музичка традиција и се културни амбасадори, во земјите во кои што се наоѓаат, онаму каде што патуваат, но и кај нас. Заедно со хорот на Марина Коруновска, кој што ќе биде дел од настанот ќе имаме едно спектакуларно доживување за утрешниот концерт“, рече Јосифовски.
„Во Битола навистина имаме една културна револуција во моментот и сите сме вклучени на некаков начин, со што имаме и инспирација да работиме и да соработуваме со вакви уметници кои што ги покажуваат своите квалитети надвор од Македонија и ја претставуваат Македонија во најдобро и најубаво светло преку музиката и она што тие го етаблираат во светот за Македонија, имаме можност сега и ние како хор „Коруновска Арс Нова“ да бидеме дел од овој проект“, рече Марина Коруновска, која најави дека концертот ќе биде спој на вокалната и инструменталната музика, преку симбиоза на македонска прекрасна музика.
„Многу сум среќен, што во Битола и во Македонија, постојат луѓе кои што ја препознаваат моќта на уметноста. Ние уметниците сме како едно цвеќе, ние зависиме од народот, а народот зависи од нас. Сами не можеме да придонесуваме во општеството, колку што човек може да го направи тоа со заедништво. Македонија има публика која препознава кое цвеќе треба да се вади. Уметноста не е забава, таа е многу повеќе од тоа“, рече Благој Ламњов.
„Годинава доаѓаме тука со веселба, со среќа. Со овие мои колеги, после 20 години, повторно се вратив во детството. Со Исмаил и Благојче растевме заедно и вежбавме некаде во визбите на Музичкото училиште, но ентузијазмот и љубовта кон музиката беа толку големи што би рекол Бог, повторно не здружи заедно“, рече Горан Бојчевски.
„Ова нема да биде само обичен концерт. Ова ќе биде настан кој изобилува со многу емоција, затоа што сите ние кои ќе бидеме како солисти на сцената, имаме многу спомени низ годините наназад, иако доста време не сме се виделе. Сепак растејќи во Битола и преку нашето образование, ние имаме многу спомени, многу приказни за она што сме го доживувале заедно. Затоа овој концерт има една посебна емотивна нишка која што ќе не води низ целиот настан. Пробите поминуваа со солзи, а сигурно и утре ќе има по некоја солза, во чест на сите оние среќни моменти кои сме ги доживеале некогаш и ќе ги доживуваме утре“, рече Благојче Трајковски, нагласувајќи дека БИТ ФЕСТ е најголемото културно летно случување во нашата држава и тоа треба да се потенцира и да се означи како еден пример како треба да функционираат општините и сите градски центри во државата.
„Мислев дека немавме толкав капацитет сите овие врвни уметници од светот да дојдат и да се соберат во еден ден. Но, ова е голем и волшебен момент. Кларинетот има сила која што ги поврзува луѓето. Кога ги спојуваме силите, цел свет може да не препознае, затоа што ние имаме традиција за овој инструмент. Ќе биде навистина голем спектакл“, рече Исмаил Лумановски.
Репертоарот на концертот „Кларинетска одисеја“ ќе понуди разновиден музички мозаик составен од традиционални, класични и модерни теми, меѓу кои: „Ако одам во Битола“, „Lily – Waltz for Chicago“, темпераментното „Flamenco“, виртуозното „Стамболско“, емотивната „Schindler’s List“, спојот на „Калеш Анѓа“ и „Калајџиско“, потоа „Кољо“, динамичното „Касапско оро“, „Sheva“, делото на Вивалди, како и композициите „Зејтинлиско“, „Пелистерско“, „Етно Via Bairot“, „EZ Pass“, како и други композиции кои произлегуваат од македонскиот фолклор..
Покрај четворицата виртуози кои ја водат оваа музичка одисеја со своите кларинети и хорот „Коруновска Арс Нова”, на сцената ќе настапат и врвни музичари кои ќе ја збогатат звучната слика на концертот: Давор Јордановски на пијано и клавијатури, Оливер Јосифовски на бас, Алек Секуловски на тапани, Зоки конги, Ади Имери на акустични и електрични гитари, Ристо Крстевски на хармоника, Илија Мицев на труба и Александар Петров на тапан.
Особено емоционален момент ќе внесе и делот збогатен со поезија насловен „Елегии за кларинетот“, чиј автор е Зоран Пејковски, а ќе бидат изведени од актерката Јулијана Мирчевска.