Култура
„Македонскиот збор одекнува на сите континенти“ – отворена 56. Летна школа на МСМЈЛК при УКИМ

Македонскиот збор одекнувал, одекнува и ќе одекнува во светот, на сите континенти! Со вложувањето во развојот на странската македонистика се следи и остварува аманетот на Мисирков. На Летната школа по македонски јазик, литература и култура, покрај семинаристи од земјите од кои редовно има учесници, сега повторно има семинаристи од земји во кои се надеваме тамошни универзитети ќе постстанат или повторно ќе бидат академски средишта во кои се изучуваат македонскиот јазик, литература и култура – во Охрид се семинаристи од сите страни на светот: од Кина до земјите од регионот.
Ова се дел од пораките и информациите што беа истакнати денес, на свеченото отворање на 56. Летна школа на МСМЈЛК при УКИМ, која се одржува во Охрид и ќе трае до 31 август. На отворањето во Конгресниот центар на УКИМ во Охрид се обратија ректорот на УКИМ, проф. д-р Никола Јанкуловски, и директорката на МСМЈЛК при УКИМ, проф. д-р Весна Мојсова-Чепишевска.
Јанкуловски на почетокот на обраќањето го цитира аманетот на Мисирков: „Милоста кон народниот јазик е наш долг и наше право. Ние сме должни да го милуваме нашиот јазик, затоа што тој е наш, како што е наша и татковината“. Притоа посочи дека за остварување на овој долг од аманетот на Мисирков клучен е развојот на современата странска македонистика.
„Без неа, заложбите и сонот на Мисирков, ама и на неговите потомци, а наши претходници, не ќе беа целосно остварени. За неа, клучна е токму оваа Летна школа – стожерот на странската македонистичка мисла“, порача ректорот на УКИМ.
Тој посочи дека годинава има семинаристи и од НР Кина – таму веќе се одвива настава по македонски јазик, а минатата година првпат беше избран лектор и се прави сè лекторатот да почне забрзан развој. Додека повторно има семинаристи и од САД, Јужна Кореја и од Италија, а од Турција, покрај семинаристи од Истанбул, годинава има и од анкарскиот универзитет. Нагласи дека на оваа Летна школа има учесници и од Албанија, во период кога интензивно се работи до крај да се оствари иницијативата за повторно отворање лекторат по македонски јазик во Тирана. По 2-3 години, се вратија и семинаристите од Романија, на Школата има учесник и од Украина и се зголемува интересот за изучување на македонскиот јазик од семинаристи од Грција. А тука се и семинаристи од земји, од кои традиционално, без прекин, има учесници на Летната школа: Франција, Полска, Словачка, Унгарија, Словенија, Хрватска, Србија, Руската Федерација, Чешката Република.
„Сето ова го нагласувам затоа што сакам да укажам дека за нас, секој од вас, кој е подготвен македонскиот збор, мисла и вистина да ги пренесува во својата матична културна средина и во светот, е од исклучителна важност. И тие што сте веќе со децении или години посветени на македонистиката, вклучително и универзитетски професори, истражувачи и докажани преведувачи, кои и при исклучителни предизвици останавте доследни на ставовите за македонистиката и меѓународно ги афирмиравте. И тие што сте од новите генерации странски македонисти и сте на почетното или средното рамниште на познавање на македонскиот јазик – затоа што вие сте иднината“, порача Јанкуловски обраќајќи им се на семинаристите.
Директорката на МСМЈЛК при УКИМ, Весна Мојсова-Чепишевска, посочи дека се потврдува оти ја разбравме пораката што Крсте Мисирков ни ја остави по објавувањето на неговата книга „За македонцките работи“, а неговите идеали сè уште не биле остварени: „Велам, за среќа, има македонска национална култура и историја, зашто тој факт го вооружува македонскиот народ со непобедливо оружје во неговата борба за човечки права и за слободен национален живот како рамноправен член во бројот на културните народи“.
„Потребата тој факт да се афирмира пред светот, особено пред академската заедница, афирмирајќи ја и посебноста на македонскиот јазик и на македонската литература, била причина да се почне со организација на оваа Летна школа. Неоспорно, тој факт веќе одамна е афирмиран во светот и Мисирковите идеали веќе се остварени. Ама причините за непрекинато одржување на оваа Школа со текот на годините станаа и помногубројни. Клучната причина е што постојано има странски македонисти од сите континенти, кои со голема посветеност и со конкретни остварувања тој факт го афирмираат во светот“, истакна директорката на МСМЈЛК при УКИМ.
Мојсова-Чепишевска и директно им се обрати на учесниците на Школата, притоа цитирајќи и стихови на Ацо Шопов: „Од врвот на светот ја здогледав и препознав мојата земја / распарчена и разграбена од темни братоубиствени војни, / од туѓи желби и посегања да ја присвојат за себе. / Само здивот на едниот нејзин дел / се извишува високо до непознати небеса / и како пролетен ветар од Шара / го заплиснува убавиот Пирин на Јане / и го разбранува синиот Егеј потемнет од мака…“
„Искрено се надеваме дека на оваа Летна школа вие не само што ќе ја препознаете и што подобро ќе ја запознаете туку уште повеќе и ќе се приврзете за нашата земја, со продлабочени знаења за македонскиот јазик, литература и култура. Ние ќе сториме сè за тоа да се случи!“, им порача таа, меѓу другото, на учесниците на Школата.
Во завршницата на своето обраќање, повторно потсетувајќи на некои стихови на Шопов, таа особено ја истакна важноста и семинаристите од младите генерации, кои годинава доаѓаат првпат или не биле многупати, да останат посветени на македонистиката и да продолжат да се среќаваат на Летната школа во Охрид следејќи ја традицијата на многумина свои претходници и современици.
„Затоа што, само ако таа традиција продолжи, и овде кај Охридското Езеро се среќавате и по многу лета, вклучително и вие што годинава доаѓате првпат или не сте биле многупати, и во времето што е пред нас, фактите за македонскиот јазик, литература и култура ќе одекнуваат во светот, порача директорката на МСМЈЛК при УКИМ.
На отворањето на Школата беше промовиран и зборникот со предавања од минатогодишното издание на Летната школа на МСМЈЛК при УКИМ, а промоторка беше проф. д-р Гордана Алексова, лекторка со долг стаж на школите на семинарот.
Веќе утре, по отворањето, ќе се одржи и првото предавање, а семинаристите веќе следат и лекторска настава. Покрај наставата, во текот на Школата се предвидени и промоции на книги, учества на семинаристите на културни манифестации итн.
Како што беше истакнато на отворањето, Летната школа се одржува со финансиска поддршка од Министерството за култура. Некои од програмските активности се остваруваат со поддршка од Општина Охрид. На отворањето, од страна на директорката, Мојсова-Чепишевска, од името на МСМЈЛК при УКИМ беше упатена благодарност до сите овие фактори што ја препознаваат важноста на Летната школа.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Култура
15 издание на „100 Илјади поети за промена“ во Струмица

Во Струмица во сабота, 27 септември 2025 година ќе се одржи јубилејното 15. издание на манифестацијата „100 Илјади поети за промена“. Програмата ќе биде реализирана во НУ Завод за заштита на спомениците од културата и Музеј – Струмица.
Со почеток во 19:30 часот најпрво ќе биде промовирана годинешната збирка „100 Илјади поети за промена“ и ќе се одржи поетско читање на дел од застапените поети, меѓу кои гостите од Унгарија, Словенија, Грција, Албанија, Косово, Србија, Бугарија и Македонија, за потоа да продолжи во 21:30 во кафе бар „Нагоре“ со ретроспективна изложба на платаите од изминатите години и концерт на хип хоп составот „Пука козметика“
На конкурсот годинава конкурираа повеќе од 200 учесници.
Култура
МОБ: Почеток на сезоната со „Реквием“ од Моцарт на 3 октомври

Остануваат уште неколку дена до свеченото отворање на сезоната 2025/2026 во Македонската опера и балет со едно од најмоќните и најемотивни ремек-дела во историјата на класичната музика – „Реквием“ од Волфганг Амадеус Моцарт, најавија од Националната опера и балет.
„Ова монументално остварување повеќе од два века ја фасцинира и инспирира публиката ширум светот и се смета за едно од најзначајните и најизведувани дела во светската музичка литература. Секоја нота од „Реквием“ го носи печатот на Моцарт и ја потврдува неговата вечна музичка величина“, истакна организаторот.
Големата сцена на Македонската опера и балет, на 3 октомври, во 20 часот ќе оживее со енергијата на маестро Џанлука Мартиненги и магијата на солистите Биљана Јосифов, Николина Јаневска, Јане Дунимаглоски и Владимир Саздовски, придружени од хорот и оркестарот при МОБ.
Култура
Почнува фестивалот на европска литература „Букстар“

Фестивалот за европска литература „Букстар“ (BookStar) почетокот на своето единаесетто издание ќе го означи в понеделник на 29 септември во Културно информативниот центар во Скопје со почеток во 19.30 часот, а ќе трае до 2 октомври. Главните настани ќе се одвиваат во Културно информативниот центар во Скопје, меѓутоа дел од програмата ќе се одвива и на други локации.
Годинашниот фестивалски слоган гласи „За писателцките работи“, а својот корен го има во делото на Крсте Мисирков (1874 – 1926), во пресрет на јубилејот сто години од неговата смрт (2026).
– „BookStar“ во фокусот на својот интерес годинава ја става токму домашната литература и предизвиците со кои таа се соочува. Слоганот е непосредно инспириран од делoто на Мисирков, а индиректно од неговите ставови и начинот како ги претставува и елаборира. Тој не само што поставува основи на македонскиот јазик и современата македонска книжевност, како и на културната и националната самосвест, туку и прикажува интелектуален и пишувачки габарит каков што ретко сме виделе во нашата средина. „За писателцките работи“ е повик кон разговор за суштината на пишувањето, за одговорноста и слободата на авторот, но и за интимната, често невидлива, работа која стои зад секое напишано дело и која понекогаш носи судбински промени за писателот и за средината во која создава. Слоганот е мост меѓу традицијата и современоста, меѓу македонскиот Дон Кихот и денешната европска книжевна сцена како „melting pot“, создавајќи контекст во кој читателите ќе можат да ја доживеат литературата во еден жив, актуелен, моќен и ангажиран чин – велат организаторите од издавачката куќа „Антолог“.
Годинава во фокусот се голем број македонски имиња, па публиката ќе има можност да чуе бројни разговори со Калина Малеска, Блаже Миневски, Александар Прокопиев, Ермис Лафазановски, Владимир Мартиновски, Оливера Ќорвезироска, Жарко Кујунџиски, Михајло Свидерски, Дијана Петрова, Иван Шопов, Сања Михајловиќ-Костадиновска, Иван Антоновски…
И годинава на овој фестивал доаѓаат светски имиња од светот на книжевноста, па македонската публика ќе има можност да ги види Петра Клабоухова (Чешка), Серај Шахинер (Турција), Шоле Резазаде (Холандија/Иран), Онджеј Штиндл (Чешка), Мајнхард Раухенштајнер (Австрија) и Ахмет Умит (Турција).
Ахмет Умит (1960) е еден од најпознатите турски автори на детективскиот роман. Неговиот прв роман „Магла и ноќ“ (1996) се смета за ремек-дело на детективската книжевност. Умит е автор и на графички романи со инспекторот Невзат. Филмот „Збогум, моја убава татковино“ е направен според негово сценарио. Делата му се преведени на триесет и седум различни јазици и достигнале огромна меѓународна читателска публика. Многу од книгите му се адаптирани во филмови и телевизиски серии, а некои од нив и како театарски претстави.
Мајнхард Раухенштајнер (1970) е австриски писател, кој публикувал во дневни весници и во периодични списанија. Седум години предавал на Универзитетот за применета уметност во Виена, на отсекот за фотографија. Повеќе од дваесет и пет години работи во Претседателскиот кабинет, а во моментов е раководител на Одделот за наука, уметност и култура на претседателот на Австрија. Од филмската продукција, познат е по кратките филмови „Есен“ (UA Diagonale 2016), „Папа Рома“ (UA Diagonale 2020) и „Антифашистичка зоолошка градина“ (UA Diagonale 2022).
Онджеј Штиндл (1966) е чешки писател, новинар, филмски и музички критичар, сценарист и ди-џеј, познат по неговиот придонес кон современата чешка литература и медиуми.
Штиндл е автор на повеќе романи. Во 2020 година ја добил престижната награда „Фердинанд Пероутка“ за неговиот новинарски труд, која ја признава неговата голема улога во чешките медиуми и култура.
Петра Клабоухова (1980) е чешка писателка и новинарка. Работела како музички менаџер за независни рок-артисти во Европа и САД, каде што организирала концерти во живо. Таа ги претставувала рок-бендовите „Hollywood Vampires“ (основан од Алис Купер, Џони Деп и Џо Пери), „SEX Department“ и „Rock N Roll Army“ на нивните турнеи низ Европа, САД и Јапонија, и учествувала во продукцијата на нивните музички албуми.
Серај Шахинер (1984) е турска писателка. Работела како новинарка за култура и уметност во неколку весници. Пишува проза и публицистика. Добитничка е на неколку награди за расказите и за романите, а дел од нив се поставени и како театарски претстави. Делата на Шахинер се насочени кон класните прашања и напишани се со хумористичен стил, со жени во центарот на вниманието.
Шоле Резазаде (1989) се преселила во Холандија од Иран во 2015 година. Три години по нејзината преселба, потпишала договор за првиот роман „Небото секогаш е виолетово“ за кој ја добила Наградата за дебитанти на Друштвото за холандска книжевност и Наградата на публиката „Бронзена був“. Нејзиниот втор роман „Знам планина што ме чека“ доби Специјално признание од Наградата за литература на Европската Унија (2024) и беше номиниран за Наградата за книжевност „Амарте“ и за Наградата за книга за природа. Таа е ценета рецитаторка и јавна говорничка.
За време на фестивалски денови ќе се одржат бројни настани, поткасти, разговори, средби со млади читатели, потпишување книги.
Екслузивен настан годинава ќе биде „На кафе со Ахмет Умит“, кој ќе се одржи на 2 октомври во „Рамстор мол“. Влезот на сите книжевни настани е бесплатен.
Во рамки на фестивалот ќе биде доделена и наградата „Драги“ за најдобар превод на македонски јазик.
Тричлената комисија за доделувањето на наградата „Драги“ ја сочинуваат д-р Анастасија Ѓурчинова (претседател), д-р Јана Михајловска, и Иван Шопов (членови). Петте финалисти за 2025 година се Ермис Лафазановски за преводот од романски јазик на „Летото во кое мама имаше зелени очи“ од Татјана Цибуљак, издание на „Три“, 2024 година; Јасминка Марковска за преводот од норвешки јазик на „Утро и вечер“ од Јун Фосе, издание на „Артконект“, 2024 година; Калина Малеска за
преводот од англиски јазик на „Слобода: созревање на крајот на историјата“ од Леа Ипи, издание на „Или-или“, 2024 година; Лидија Танушевска за преводот од полски јазик на „Емпусион“ од Олга Токарчук, издание на „Антолог“, 2025 година и Милан Дамјановски за преводот од англиски јазик на „Десет раскази“ од О. Хенри, издание на „Светла комора“, 2024 година.
Дизајнот на плакатот е дело на Гордана Вренцоска.
Досега на „Букстар“ учествувале најголемите писателски имиња на денешнината: Славенка Дракулиќ, Наџат ел Хачми, Стефан Хертманс, Игор Штикс, Сјон, Миљенко Јерговиќ, Илја Леонард Фајфер, Јела Кречич Жижек, Михал Вивег, Слободан Шнајдер, Николо Аманити, Светлана Алексиевич, Саша Станишиќ, Евгениј Водолазкин, Ирса Сигурдардотир, Јуси Адлер-Олсен, Хокан Несер и многу други автори од речиси сите европски држави, како и неколку десетици македонски писатели.
Фестивалот „BookStar“ 2025 се одржува под слоганот „За писателцките работи“ и е поддржан од Министерството за култура и туризам, Комерцијална банка и издавачката куќа „Антолог“, а одделни настани и гостувања се реализирани и со поддршка на Наградата за литература на Европската Унија, Амбасадите на Кралството Холандија и на Република Чешка, како и на Чешкиот литературен центар. Официјален фестивалски пијалак е „Скопско“. Дизајнот на плакатот е дело на Гордана Вренцоска. Медиумски покровител на настанот е Македонската радио телевизија.