Култура
МНТ – Година на праизведби, гостувања, награди и признанија

Зад нас останува уште една сосема успешна година, исполнета со висококвалификувана продукција од домашни и странски автори, современа драматургија, интимен театар, работилници, разговори и дискусии од процес до реализација на една претстава, отворена сцена – ПАНФИЗ, фестивали, гостувања, издавање монографија, начин на изразување на нови и стари уметнички форми препознаени од пошироката театарска маса, а сето тоа реализирано во рамките и можностите на протоколарните мерки пропишани согласно со условите за работа.
На матичната сцена се реализираа 4 (четири) премиерни изведби, 2 (две) продукции на МНТ и 2 (две) копродукциски претстави. Непосредно по премиерните изведби следуваа повеќе патувања на различни претстави и фестивалски претставувања/гостувања на македонската сцена и надвор од границите, како и гостувања на домашни и странски продукции на нашата сцена. Патем како круна на успешните продукции се случија повеќе наградувања за претстави, специјални награди за режии, награди за најдобар/-а актер/актерка, награди за монодрами, лауреат за најдобро актерско остварување, награди за животно дело итн.
„Само глас“ е првата праизведба/премиера која се оствари во мај, при што во изминатиот период достигна и голем успех како во нашата земја така и надвор од границите.
Во септември со истата претстава гостувавме на 29. ФКТ „Ристо Шишков“, а првенката Звездана Ангеловска е единствен актер во историјата што по втор пат ја добива наградата лауреат за најдобро актерско остварување. Покрај актерката Ангеловска, во претставата со снимен глас игра и првенецот на МНТ, Никола Ристановски, како и гостинот од НОБ, балетанот Мирослав Митрашиновиќ, со својот безрезервен талент и во потполн сјај ја претставија нашата земја на 16. меѓународен фестивал „Јоакимфест“, Р Србија каде што претставата ја доби и Специјалната награда на градот Крагуевац за извонреден музички концепт. Она што жирито на овој фестивал го воодушеви е „музиката која е разиграна, продолжена рака на длабокиот глас на отуѓеноста. Комисијата истакна дека ова е ретко дело во кое музиката е потполн партнер и на актерот и на текстот и на режијата и на сценографијата и на филмот. Доминантен партнер“. Претставата е во режија на Марјан Неќак и младата и неизмерно талентирана авторка Нина Плавањац.
Непосредно потоа следеа и наградите од 55. МТФ „Војдан Чернодрински“, награда за животно дело за доајенот на Македонскиот народен театар Емил Рубен, а актерот Јордан Симонов е добитник на наградата за главна машка улога за улогата Филип во претставата „Мој термин“.
За монодрамите и дуодрамите се отвори и изложбата „Монодрамите и дуодрамите на МНТ“ која за публиката беше од отворен, но и виртуелен тип, исто така значително важно за формата на која изминатата година се стави акцент, а по идеја и реализиција на Ивана Јарчевска и Мила Анѓелковиќ беа прикажани 20-тина монодрами и дуодрами кои се центар на истоимената изложба поставена во фоајето на театарот.
Гостувањата и наградите се нижеа, присуството и силата на актерот, сите негови умеења и вештини, посветеност и сигурност се неизоставен дел и носечки елемент на она што ја прави монодрамата, а првенецот на МНТ, Ѓорѓи Јолевски, за монодрамата „Последната лента на Крап“, која е во негова изведба и режија, на 22. Интернационален фестивал на монодрамата во Битола доби гран при за најдобра претстава и најдобра режија.
„Нема да биде крај на светот“ од младиот автор Аднан Лугониќ, а во режија на Нина Николиќ беше проект со којшто започна изминатата сезона, иако праизведбата/премиерата прво беше одиграна на сцената на Сараевски ратни театар — САРТР од Сараево, БиХ, а потоа и на нашата матична сцена, бидејќи станува збор за копродукциски проект меѓу два театри.
Оваа драма не ја остави рамнодушна ниту жири-комисијата на театарскиот фестивал „Живи фест“ во БиХ, каде што ѝ беа доделени 4 (четири) едногласни награди: специјалната награда за режија за Нина Николиќ, наградата за најдобра актерка за Дарја Ризова, наградата за најдобар актер за Саша Ханџиќ и специјалната награда за актерска игра ја освои Џана Џаниќ.
По премиерната изведба во БиХ на „Нема да биде крај на светот“ следеше претставата според вистински приказни „Работи за кои не зборуваме“, во режија на Нела Витошевиќ, а во продукција на МНТ и Wonderland Theatre. Непосредно по успешната премиерна изведба на младата и талентирана актерска екипа, претставата отпатува на балканско-европска турнеја (Р Србија, Р Полска, БиХ како и двете гостувања во Битола и во Штип) и за краток период оваа современа драматургија ја освои театарската публика на домашната и на странската сцена, а турнејата покажа колку актуелна и универзална претстава сме направиле и колку е потребна размена на театарски искуства со други земји. Тоа го докажа и приемот на публиката кон претставата, со што дополнително се потврди дека комуницира и со публика која не го зборува нашиот јазик.
Последната претстава за изминатата година е „Торонто експрес“ од домашниот автор Зоран Спасов – Ѕоф, во режија на Јордан Симонов, а во изведба на Александар Микиќ. Станува збор за урнебесна комедија која во исто време расплакува од смеа, но и од тага, претстава за која билетите се продаваат во рекордно време.
Од домашните гостувања ги издвојуваме гостувањето на МНТ со претставата „Отело“ на 18. Интернационален фестивал на античка драма во Стоби на сцената во „Ј.Х.К.-Џинот – Велес и Скопско лето.
Модерната музичка драма „Само глас“ исто така гостуваше на 42. Скопско лето, како и на 61. Интернационален фестивал Охридско лето каде што Македонскиот народен театар ја подари и бистата од Ана Липша-Тофовиќ датирана во 1970 година, со наслов „Орфеј на Ана“.
Претставата „Кец на десетка“ гостуваше во рамките на манифестацијата „Струмица —Град на културата“ за 2021 година во Домот на културата „Антон Панов“— Струмица.
„Мој термин“ е претставата со која МНТ го отвори 55. МТФ „Војдан Чернодрински“.
Од гостувања во МНТ се издвојуваат:
„Поделби“, од авторот Добрица Ќосиќ, по драматизација на Спасоје Ж. Миловановиќ, а во режија на Југ Радивојевиќ. Гостувањето беше копродукциски проект меѓу Српско народно позориште, Нови Сад, Народно позориште, Ниш и Народно позориште, Приштина – со седиште во Грачаница.
Исто така гостуваа театарските куќи од државата меѓу кои: Театарот „Ј. Х. К. -Џинот“, Велес со танцовиот перформанс „Петтото годишно време“ и НУЦК „Трајко Прокопиев“ – Куманово со претставата „Драма изгубена во времето“.
Годината се заврши со монографијата „АКТ – Театарот низ фотографии“, забележано под објективот на фотографот Кире Галевски и Македонскиот народен театар како издавач. Промоцијата на монографијата ќе биде во текот на оваа година.
(ПР-текст)
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Култура
Нова книга „Културата и траумата-Писмо до бугарскиот пријател“ од проф. д-р Златко Крамариќ

Во издание на „Матица македонска“ од Скопје излезе од печат книгата „Културата и траумата“ од познатиот македонист од Хрватска, д-р Златко Крамариќ. Воведниот текст од книгата е во форма на „Писмо до бугарскиот пријател“. Како редок познавач на балканските состојби тој во овој прилог ја нагласува смислата за добрососедството и заемната почит меѓу државите, посочувајќи дека „еден од битните детали во тие визии на идните посакувани односи во Европа е и односот спрема соседите. Можеби токму тој детаљ и е еден од најважните. Има ли нешто поубаво отколку да се живее крај среќен и задоволен сосед. Неговата среќа и задоволство и нас би требало да не прави среќни“, констатира авторот.
Во книгата „Културата и траумата“ посебен акцент е ставен и на улогата на Штросмаер и македонскиот идентитет, на модернизмот во мрачните времиња, на создавањето на македонската интелигенција и на новите политики кон новите идентитети.
Златко Крамариќ (Осиек, 1956) е познат хрватски научник, универзитетски професор, книжевен критичар, врвен теоретичар на литературата и долгогодишен дипломат. Автор е на триесетина книги, преведени на повеќе јазици. Во изминатите четири децении со особена љубов и континуирана посветеност, тој ја афирмира македонската литература, поставувајќи високи критериуми при анализирањето на дела од најзначајните македонски писатели. Со својот континуиран ангажман, Златко Крамариќ застанува на чело на проучувачите, проследувачите, толкувачите и аниматорите на процесите на македонската историја, традиција и култура и на македонскиот јазик и богата литература. Член е на Друштвото на хрватските книжевници, на Хрватското филозофско друштво, на Матица Хрватска, а во 2015 година беше избран за член на Македонската академија на науките и уметностите.
Култура
Филмовите на Кустурица на програмата на Кинотеката

Во мај 2025 година Кинотеката ја претвора својата проекциска сала во вистинско светилиште на сликата, мислата и сеќавањето. Богатата и внимателно курирана програма ја слави моќта на филмот да размислува, сведочи, предизвикува и да возбудува.
Со акценти врз авторски поетики, политичка историја и философска рефлексија мајскиот репертоар претставува редок пример на културна програма, која истовремено е и уметничка прослава и интелектуална провокација.
Балканот и сонот: Емир Кустурица
Програмата почнува со два антологиски филма на Емир Кустурица – „Подземје“ и „Аризона дрим“, кои ја отелотворуваат неговата единствена авторска визија. „Подземје“ е епопеја за историјата на поранешна Југославија, раскажана како гротескен театар на апсурдот, каде што реалноста и илузијата коегзистираат во еден подземен лавиринт на заблуди. „Аризона дрим“, пак, е своевидна бајка за американскиот сон низ погледот на балканскиот емигрант, обоена со магичен реализам, иронија и меланхолија. Филмовите на Кустурица не се само приказни – тие се блуз, балада и политичка сатира во едно.
Ин мемориам: Џин Хекман
Во чест на неодамна починатиот Џин Хекман, Кинотеката приредува омаж со проекции на два негови незаборавни филма: „Разговорот“ на Френсис Форд Копола и „Непростено“ на Клинт Иствуд. Првиот го прикажува Хекман во улога на интровертен експерт за прислушување, фатен во мрежа на параноја и морална дилема, а вториот го претставува како насилен шериф што го преиспитува митот за херојството. Хекман останува синоним за актерска прецизност, длабочина и човечка кревкост.
Пазолини: Поетот на радикалното
Мајската програма вклучува и ретроспектива на култниот италијански режисер Пиер Паоло Пазолини, чија филмографија претставува постојан судир помеѓу поезијата и политиката, телесното и божественото, порокот и светоста. Неговите филмови сведочат за бескомпромисната борба против културната хомогенизација и буржоаската хипокризија.
Солидарност на големото платно: Полската совест
Во соработка со Амбасадата на Полска, Кинотеката претставува избор на филмови со наслов „Солидарност на големото платно“, посветен на едно од највлијателните демократски движења во Источна Европа. Преку дела на Кшиштоф Кишловски, Агњешка Холанд и посовремени автори гледачите ќе може да ги почувствуваат драмите на политичката совест, отпорот и колективната меморија. Овој циклус не е само историска ретроспектива – тој е и потсетник на улогата на филмот како сведок и фактор на општествени промени.
Во рамките на мајскиот циклус „Солидарност на големото платно“, Кинотеката на Македонија со гордост ќе ги угости двeте извонредни имиња од современата полска документаристика – режисерот Куба Микурда и визуелната уметница и филмска монтажерка Лаура Павела.
Куба Микурда е полски режисер и филмски теоретичар, чија работа се одликува со уникатна психоаналитичка перспектива и иновативен пристап кон архивските материјали. Иако нема формално филмско образование, неговата стручност произлегува од современата психоанализа – како поранешен студент на Славој Жижек, тој е автор на книга за поимот „не-се-сè“ кај Жак Лакан. Микурда е автор на високо оценетите документарци „Love Express: Исчезнувањето на Валеријан Боровчик“ (2018), „Бегство на сребрениот глобус“ (2021) и „Соларис, моја љубов“ (2023), а предава и на престижната Филмска академија во Лоѓ.
Павела, пак, е визуелна уметница, скулпторка и монтажерка со богато искуство во областа на уметничкиот и документарниот филм. Таа е авторка на многубројни изложби во Полска и светот и предавачка на предметот found footage на филмска академија. Павела е долгогодишна соработничка на Микурда со кого го има снимено филмот „Соларис, моја љубов“, а заедно со Изабела Пајонк беше номинирана за престижната награда „Орел“ за монтажата на „Бегство на сребрениот глобус“ во 2022 година. Нејзината работа се одликува со префинето чувство за асоцијативна монтажа на архивски материјали – тема на нејзините неодамна завршени докторски студии.
Култура
Распишан конкурсот за најдобра необјавена поетска творба „Антево слово“

Меѓународната поетска манифестација „Анџело Ла Векија“ („Il Parnaso – Concorso di Poesia – Premio Angelo La Vecchia“), во соработка со Здружението за развој на култура и заштита на културно наследство „Контекст – Струмица“ годинава по осми пат го распишува конкурсот за најдобра необјавена поетска творба „Антево слово“, специјална награда на фестивалот, востановена во чест на великанот на македонската поезија Анте Поповски.
На конкурсот можат да учествуваат поети од Македонија кои ќе испратат една своја необјавена песна на e-mail адресата: [email protected] на македонски и италијански или англиски јазик.
Со учеството на овој конкурс истите автоматски учествуваат и за носечката награда на манифестацијата „Парнас – награда на Анџело Ла Векија“.
Поезијата може да се испраќа до 10 мај 2025 година.
Претставниците на манифестацијата велат дека конкурсот за поезија е создаден со цел да се прослави и овековечи, преку „возвишена поезија“, духот, душата, суштината и есенцијата на животот. Најмногу пријавени поети има од Италија, но меѓу учесниците има поети од цела Европа, Балканот и пошироко.
Специјалната награда „Антево слово “ ќе ја координира интернационална жири-комисија со која ќе претседава поетот од Македонија Митко Гогов, поет и претствник на Здружение за развој на културата и заштита на културното наследство „Контекст – Струмица“.
Специјалната награда „Антево слово“ официјално ќе се додели летово, 2025 година во Каникати, Сицилија, како дел од програмата на меѓународната поетска манифестација „Парнас – награда на Анџело Ла Векија“.
Сите пријавени учесници ќе имаат можност да влезат во конкуренција за двете награди, носечката награда „Анџело Ла Векија“, награда која е именувана по проф. Анџело Ла Векија, познат во Сицилија и на територијата на Италија со неговата работа како поет, драмски писател, историчар и професор и специјалната награда „Антево слово“ која ќе се доделува во чест на Анте Поповски, познатиот македонски поет, есеист, препејувач и публицист.