Во најновиот број на прилогот „Култура, уметност и наука“, белградскиот весник „Политика“ под насловот „ Ода кон источниот Медитеран “ објави осврт кон српското издание на романот „Столб што пее“ од Томислав Османли.

Романот, во превод на писателот и преведувач Сашо Огненовски, неодамна го објави новосадското книгоиздателство „Агора“ . По подеднакво содржајната рецензија објавена пред три месеци во угледниот белградски дневник „Danas“, новиот осврт во „Политика“ донесува уште едно комплексно согледување на романот „Столб што пее“, од перото на истакнатата критичарка Александра Ѓуричиќ. Авторката на текстот е писателка, драматург, музиколог и поранешна уредничка и редовна соработничка на рубриките за култура на весникот „Политика“, во еден од кои сега го објавува својот осврт кон книжевните вредности на македонскиот роман.

„Новиот роман од познатиот и наградуван македонски прозаист и драматург Томислав Османли (1956, Битола) тешко е да се дефинира жанровски, но се чита како песна во проза, ода за Источниот Медитеран – го започнува својот текст книжевната критичарка и продолжува – Тука тој ги сместува своите херои, историски личности и фиктивни ликови чии судбини добро ги познава или ѝ препушта на имагинацијата да ги пополни изгубените делови од овој медитерански палимпсест. (…) Мозаикот од приказни се слева во сферата на времето во која е сѐ возможно симултано, во која човечките трагедии се повторуваат но и секогаш одново се разгорува надежта во убавината и вербата во живот“.

Откако ќе укаже на централниот, меѓу повеќето главни ликови на романот „Столб што пее“, мелопоетот Сејкил кој живеел во првиот век од нашава ера во античкиот град Тралејс во Мала Азија, денешен Ајдин во Турција и, парадоксално, успеал да остави еден оптимистички музичко-поетски запис – на својот посмртен столбец што преживеал столетија, војни и пожари, а ќе биде пронајден во мугрите на Дваесеттиот век, Ѓуричиќ укажува на нововековните воени трагедии на тој простор во кој, истакнува таа: „…се поништува сета убавина на преплетените вери и култури на која Османли, со нескриено перо на поет, ѝ се восхитува. (…) тој во својот роман ја зема нетрпеливоста како некој вид лајтмотив што го следи човечкиот род… Пораката пренесена и низ мелодијата на старогрчката пентатоника, одѕвонува низ целото дело, во хроматските варијанти на различните епохи, сѐ до епизодата за младиот човек бегалец од Алепо кој преку Турција, Грција и Македонија се префрла во Србија и тука во еден бегалски камп чека дозвола да продолжи натаму и да го пронајде своето семејство.“

Ваквите лични трагедии, коментира критичарката Александра Ѓуричиќ, отсекогаш најдобро ја одразувале суровата историја на војните и на етничките чистења кои, и покрај тоа што никогаш не му донеле ништо добро никому, сè уште тврдокорно се случуваат и денес, со истата ѕверска насилност, како во античките времиња или во која било друга ера на човечката историја:

„Преку ликот на Сејкил, се чини дека нѝ се обраќа самиот автор, со своето кредо за животот, времето и минливоста, во кое ја оспорува познатата реченица на Хераклит за невозможноста за повторно влегување во истата река. Сосема спротивно, ние постојано влегуваме во истата вода, во време кое не тече праволиниски туку е сферично, затворајќи ги круговите на истите човечки надежи и грешки, секогаш враќајќи нè кон нови почетоци затоа што ‘ старата река што останува вечно иста / слободно ти стапни во неа, / таа е секогаш чиста’ “

Ѓуричиќ посебно ја истакнува: „Необичната, мозаична градба на романот, (која) ѝ се должи на фрагментарната постапка, но и ѝ се опира на секоја теоретска класификација и на веќе премногу користните термини постодерна и интертекстуалност, ја олицетворува авторова слобода содржината сосем да ѝ ја подреди на формата. Оваа книга имено не е само за читање, туку и за слушање, а на каков тоа начин на внимателниот читател таа ќе му ја отпее својата химна, тоа нека остане загатка и само една од бројните причини поради кои таа треба да се чита и како роман и како хроника, па и како хрестоматија на записи за страдањето и за искупувањето.“ – заклучува критичарката на „Политика“ во својот содржаен книжевен осврт кон македонскиот роман „Столб што пее“.

Инаку, „Столб што пее“, во превод на писателот Сашо Огненовски, пред пет месеци во Србија ја објави угледната издавачка куќа „Агора“, а нешто пред тоа и грчката издавачка куќа Literatus од Солун каде што, инаку, во мај беше промовирана и на годинашниов Меѓународен Саем на книгата. Српскиот издавач на македонскиот роман, пред три години го публикуваше и „Брод. Конзархија“, дистопискиот роман на истиот македонски автор во издание за кое на Томислав Османли му припадна меѓународната наградата Zheng Niang за најдобар роман (еx aequo, со автор од Романија), на книжевниот конкурс што се распишува во Кина а потоа доживеа и објава во Русија.

И најновата книга на Османли, според укажувањето на издавачот и писател Ненад Шапоња, веќе има убав прием меѓу читателите во соседната книжевна култура. Двата книжевни осврта објавени од угледните критичарски пера и во реномирани гласила во соседна Србија, се речит показ и на тоа тврдење.

Инаку, “Столб што пее“ на Томислав Османли беше финалист на македонските конкурси за роман и за прозно творештво во 2023 година.

На 27 декември, сабота, со почеток во 20 часот, во Кинотеката ќе се одржи Вечер на новоприбрани архивски материјали, во која ќе бидат прикажани дел од филмовите набавени во 2025 година преку откуп на материјал или меѓу-архивска размена. Проекцијата на оние филмски материјали кои намаат звук ќе бидат прикажани со музичка придружба во живо на ИВЛ.

Една од основните дејности на Кинотеката, поточно на Филмскиот архив (односно Одделението за прибирање, заштита, обработка и чување на филмови и филмски материјали) при оваа институцаја е токму прибирањето на филмови и филмски материјали кои се поврзани со Македонија. Кинотеката години наназад води истражување, идентификација, пронаоѓање и прибирање на филмови и филмски материјали кои се однесуваат или се снимени во Македонија со цел збогатување на збирките, фондовите на кинотека и нивно зачувување.

Вечерта на 27 декември, сабота, ќе бидат прикажани дел од набавените архивски материјали – репортажите на „Филмске новости“ и патеписната репортажа „Од Сава до Вардар“ преземена од Белгискиот филмски архив.

Музичка придружба: ИВЛ.

Влезница: 150 мкд.

На 29 декември 2025 година, со почеток во 19:00 часот, во малата сала на Филхармонија ќе се одржи концертот „Виртуози на хорна“, последниот настан од петтото јубилејно издание на Скопски Брас Фестивал.

Покрај домашниот хорнист Благоја Василевски, на концертот ќе настапат и реномирани музичари од регионот: Михајло Булајиќ, прва хорна во Лондонски симфониски оркестар и Оркестарот на РТВ Словенија, Никола Чириќ, прва хорна во Белградска филхармонија, Илир Кодима, прва хорна во Косовска филхармонија и професор на Факултетот за музичка уметност во Тирана, како и Милан Роксандиќ од Театарот во Нови Сад.

Настанот претставува пример за меѓународна соработка и културна размена, со фокус на камерната музика за хорни и современ пристап кон брас сцената во регионот. Публиката ќе има можност да слушне програма што ги истакнува изразните можности на инструментот, со дела од класичниот репертоар и божиќни аранжмани за ансамбл хорни.

На програмата се најавени „Унгарска рапсодија бр. 5“ од Јоханес Брамс, „Радецки марш“ од Јохан Штраус, како и избор на божиќни композиции во аранжмани за хорни.