Култура
Промоцијата на „Просто и строго – Конески“ од Антоновски ги обедини генерациите – има надеж за „смачканото племе“
Книжарницата на „Матица македонска“ беше премала за големиот број присутни на промоцијата на книгата „Просто и строго – Конески“ од Иван Антоновски, со која се одбележуваат 30 години од физичкото заминување на великанот. Писатели од сите генерации, академици, универзитетски професори, актери, музичари, ликовни уметници, новинари, режисери, издавачи и граѓански активисти, но и политичари, амбасадори, банкари, бизнисмени и многубројни почитувачи на убавата реч – сите беа на едно место поради новото исчитување на книжевното дело на Блаже Конески, остварено од Антоновски.
„За нас, сега е важно, како што имаше обичај да каже Атанас Вангелов, секако барајќи го релевантното во лингвистиката и во поетиката, дека во Иван Антоновски имаме доследен следбеник на идеите заложени во целокупните дела на Конески“, беше посочено на настанот. Во завршницата беше јасно: промоцијата на „Просто и строго – Конески“ од Иван Антоновски ги обедини генерациите – има надеж за „смачканото племе“ за кое пишуваше и создаваше Конески.
„Иван Антоновски се доближил до мислата на Конески за поетиката воопшто, независно дали му останале во мислите сите оние неразбирливи одломки од детството на Конески, кое го упатиле во сферата на литературата, на книжевната наука и особено на лингвистиката. Антоновски се надоврзува на претходниците што го истражувале и мемоарски Конески како дел од нивното современие или окружение и се вживува во растајнувањето на Конески за кое професорката Весна Мојсова-Чепишевска филолошки го предложува дипломатичниот израз „тестамент“ изнедрен, меѓу другото, и така форсиран низ книжевен разговор на сцена, перифрастично кажано, на значаен ден од македонската културна историја, посочи универзитетскиот професор Димитар Пандев.
Потоа, анализирајќи ја структурата на книгата на Антоновски, тој посочи и на конкретни примери од неа.
„Знам дека ќе ја прочитате книгата на Антоновски и посочените примери, низ нив најдобро ги доловуваме автобиографиите на современиците низ нивната антиподност, имено спротивставеност на односите меѓу идентификација и универзализација, што не е ништо друго, туку поетика во функција на јазикот. Ништо без лингвистика. А во оваа книга ја има особено во интерпретацијата на молитвите на Конески на кои Антоновски им се посветил со сета своја истражувачка жар, а Конески им пристапува со сиот својот медиевистички багаж“, истакна Пандев.
Како што напомена Пандев, Конески им припаѓа на онаа генерација писатели што ги изневеруваат каноните и жанровите. Тоа Антоновски го забележува и го следи низ сета творечка активност на Конески.
„Конески како и Јакобсон уживаше во бесконечните приказни, како оние од ‘Чудесата…’ на Јоаким Крчовски. А исчитувањето на Конески низ погледот на Иван Антоновски отвора простор за бесконечни приказни“, порача Пандев во завршницата на својата промотивна реч.
Професорот Венко Андоновски се осврна на „Просто и строго – Конески“ од Антоновски од книжевно-научен аспект.
„Оваа книга на Иван Антоновски, посветена на творештвото на духовната вертикала на дваесеттиот век, Блаже Конески, идеално ја отсликува тезата дека добри научни студии не се оние што инсистираат на точни одговори, туку оние што поставуваат точни прашања. Служејќи се со еден модел на компаративна критеристика (методологија), Антоновски покажува висок степен на научна акрибија, in extenso, и што е најважно – фрла нова светлина врз феноменот Конески од една нова генерација проучувачи, на кои естетско-методолошкиот плурализам им е основна гносеолошка алатка за читање на традицијата“, нагласи Андоновски.
Според него, како со пинцета, вадејќи клучни сегменти и цитати од творештвото на Конески, Антоновски отвора прашања што иницираат нови студии и истражувања за кои треба да се напишат и следни книги. Како што нагласи Андоновски, таквата постапка не е случајна бидејќи Антоновски со тоа се обврзува на свои следни научноистражувачки потфати посветени на Конески.
Во својата промотивна реч, Андоновски, меѓу другото, нагласи дека Антоновски со својата методологија ги има предвид сите релевантни истражувања на своите претходници и современици, но и полемизира со нив и паралелно со комбинирање разни книжевни теории доаѓа до нови согледби. Како што посочи, оваа книга колку што е за Конески, толку е и книжевнотеориска книга.
Во кус разговор меѓу него и авторот Иван Антоновски на сцената беше посочено и дека во некои претходни времиња Конески и не бил до крај разбран од своите современици, но дека денес многу поголемо прашање е колку е вистински разбран и во нашето современие.
Обраќајќи се пред присутните, Антоновски ја цитираше песната „Помен“ од Конески:
„Но, кон неговите стихови, да можам би додал и: ‘Јас сакам да го видам Блажета Конески, / а тие ми велат: ’Па ти знаеш, / тој физички си замина / пред триесет години’. Затоа што ми се чини дека по чествувањето на 100-годишнината од неговото раѓање, како да се помисли дека сме му се оддолжиле и многумина го заборавија, та и не однесоа барем два цвета на неговиот гроб. За жал, и 30-годишнината од неговото физичко заминување, како да беше заборавена од многумина. Друштвото на писателите на Македонија не организираше ниту еден достоен настан за потсет и поклонување пред делото на својот прв претседател. Не смееме ни да помислиме дека во 2021 година се исцрпе потребата од нови исчитувања на делото на личноста за која Валетас рече дека е ‘патријарх на македонското слово’. Или дека доволно сме му се оддолжиле на Конески. Затоа што во 2021 година, можеби само отворивме и тоа еден дел од прашањата кои упатуваат на потребата од доистражување и доисчитување на неговото творештво. Имаме уште многу што да доисчитаме, уште многу непознато што треба да го дооткриеме за да можеме да кажеме дека вистински сме го запознале Конески. И тоа е обврска на секоја генерација! Затоа се надевам дека оваа книга е достоен прилог за одбележување на годишнината, но и влог од мојата генерација“, порача Антоновски.
Тој и напомена: ваквиот влог не ги обврзува нашите претходници, туку, пред сè, нас, поновите генерации – да продолжиме со вреднувањето и спознавањето на делото на Конески. Ние треба да одговориме на прашањата што ќе ги отвориме. Затоа и „Просто и строго – Конески“ е само почеток на моето исчитување, кое продолжува… Исчитувањето не му го должиме само на Конески за сето она со што нè задолжи, туку го должиме на македонската култура и држава, си го должиме и себеси и на поколенијата по нас. Затоа што во творештвото на Конески е клучен дел од нашиот македонски код. Затоа, и не треба да заборавиме дека веќе имаме пример и патоказ – тоа творештво да го читаме како тестамент, како што ни покажува и една книга што ѝ претходи на оваа – „Конески како тестамент“ од Весна Мојсова-Чепишевска, со која се потврди дека Конески е нулта точка на македонската култура. Самиот Конески рече дека ќе дојде време кога во неговите песни, некој ќе бара скриена смисла. Тоа време веќе е дојдено…
„Впрочем, и ‘Просто и строго – Конески’ почнав да ја обмислувам и да ја остварувам како долг и обврска откако на крајот на 2021 година го добив примерок од ‘Конески како тестамент’, со авторска посвета: ‘За да исчита и да напише некој свој тестамент’. За мојата генерација да може да напише вој тестамент, прво мора да продолжи да го доисчитува тестаментот на Конески и исчитаното да го запишува на македонски јазик. Иако доисчитувањето на ова дело, чинам, никогаш не ќе заврши“ ,нагласи авторот на изданието со кое „Матица македонска“ ја одбележува 30-годишнината од физичкото заминување на Конески.
Во завршницата на своето обраќање тој ги цитира стиховите со кои Конески ја завршува песната „Помен“: „- Штом така… – реков јас. /- Што штом така? – рекоа тие“.
„Штом така, штом други го заборавија Конески годинава, еве сме ние, собрани денес, од разни генерации, со разни професии, со разчни идеологии… Тоа потврдува дека одново постои надежта за ‘смачканото племе’ како што ја има и во песната ‘Спомен по многу години’ од Конески“, нагласи Антоновски.
На настанот имаше и музичка програма подготвена од Драган Даутовски, со учество и на Елена Димовска и Ратко Даутовски.
По промоцијата, присутните долго во редица чекаа потпис и средба со авторот Антоновски, а разговорите за Конески, и покрај силниот дожд, продолжија и во вечерните часови.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Култура
Костадиновска-Стојчевска: „Правината се танчи, ама не се кинит“ – нов мурал во Прилеп во рамки на “Цртај на македонски”
Министерката за култура, Бисера Костадиновска-Стојчевска, денеска на промоцијата на новиот мурал на Центарот за култура „Марко Цепенков“ во Прилеп, порача дека младите преку уметноста оддаваат почит кон личностите кои имаат непроценливо значење за нашиот идентитет, култура и историја.
− „Цртај на македонски“ со креативни уметнички идеи го заштитува и го промовира македонскиот јазик. Насликан е уште еден мурал преку кој младите уметници оддаваат почит кон личностите со непроценливо значење за нашиот идентитет, култура и историја − рече Костадиновска-Стојчевска, која додаде дека во изминатите три години младите со своите креативни идеи на автентичен начин ги популаризираат македонскиот јазик и нашата уникатна народна мудрост.
Муралот е дел од конкурсот на Министерството за култура, „Цртај на македонски“, а го изработи визуелната уметница Ивана Самандова, во организација на „Факултет за работи што не се учат – ФРУ“. Муралот, на кој е насликан цитатот „Правината се танчи, ама не се кинит“ од македонскиот културен деец, собирач на умотворби и фолклорист Марко Цепенков, е дел од поддржаниот проект на Самандова, „Јазикот коски нема, ама коски кршит“.
– Преку конкурсот „Цртај на македонски“ во изминатите три години ги поттикнавме младите на креативност. Отворивме нови можности за поддршка и презентација на нивниот талент – рече министерката за култура и додаде дека за три години преку овој конкурс се доделени пет милиони денари за реализација на над 60 дела.
„Министерството за култура останува посветено кон младите автори за чие творештво секогаш имаме посебна почит и обврска да го прикажеме на публиката“, истакна Костадиновска-Стојчевска денеска на промоцијата на новиот мурал на предната фасада на Центарот за култура „Марко Цепенков“ во Прилеп.
Култура
„Златен објектив“ за Столе Попов
Кинотеката го одбележува својот роденден, односно датумот кога во „Службен весник“ е објавен Законот за формирање на Кинотеката – на 29 април, во далечната 1974 година.
И, иако Кинотеката формално започнува да работи со полн капацитет и со полна организациска структура дури две години потоа, во 1976 година, кога ги добива своите први канцеларии и депо и започнува да собира архивски материјали, формирајќи ги првите аудиовизуелни збирки и организирајќи ги првите кинотечни филмски проекции – сепак го одбележува како свој роденден 29 април секоја година.
Последниве две децении, по тој повод и околу тој датум – Кинотеката го објавува годишните добитници на сега веќе традиционалното признание „Златен објектив“, кое Кинотеката им го доделува на филмски автори и работници, кои преку својот професионален ангажман придонеле во создавањето, развојот, промовирањето и популаризацијата на македонската кинематографија. Досегашни добитници на ова признание, досега биле: режисерите Бранко Гапо, Трајче Попов и Кирил Ценевски, актерот и режисер Коле Ангелов, аниматорите Дарко Марковиќ и Тонкица Митровска, монтажерите Димитар Грбевски, Олга Луковска-Дончиќ и Спасе Тасевски, директорите на фотографија Драган Салковски, Љубе Петковски и Благоја Дрнков, продуцентот Панта Мижимаков, филсмките критичари Илинденка Петрушева и Благоја Куновски Доре, композиторот Љупчо Константинов, костимографите Елена Дончева и Зорица Тодорова-Младеновиќ, тон-мајсторот Глигор Паковски, сликарот Коле Манев и филмскиот работник Коста Крпач.
Оваа година, пак, „Златниот објектив“, по одлука на Управниот одбор на Кинотеката, ќе му биде доделен на Столе Стојан Попов – режисер, сценарист, продуцент и автор, кој во голема мера ја задолжил националната кинематографија – како со својот наградуван филмски опус, така и со својот педагошки и менаџерски ангажман на полето на филмската уметност и филмското образование:
Столе Попов е роден 1950 година во Скопје, а во 1973 година дипломира на Академијата за театар, филм и телевизија во Белград. Снима уште како студент, а со првите документарни филмови како филмски професионалец – ОГАН (1974) и АВСТРАЛИЈА, АВСТРАЛИЈА (1977), тој веќе се етаблира како талентиран филмски творец со препознатлив стилски и естетски сензибилитет. Од 1978 година, се вработува во „Вардар филм“ – и веќе следната, 1979 година, со ДАЕ, документарецот за ромското население во Скопје – станува прв македонски автор кој е номиниран за престижниот американски „Оскар“, тогаш како претставник не само на македонскта, туку и на југословенската кинематографија во тоа време. Потоа, снима бројни рекламни филмови – за Алкалоид, ГП Маврово и ХЕК Југохром, а првиот негов игран филм – ЦРВЕНИОТ КОЊ, го реализира во 1981 година. По тоа следуваат долгометражните филмови СРЕЌНА НОВА ‘49 (1986), ТЕТОВИРАЊЕ (1991), ЏИПСКИ МЕЏИК (1997) и ДО БАЛЧАК (2014), поголем број негови менторски и продуцентски проекти, како и неговиот професорски ангажман на Факултетот за драмски уметности во Скопје. Член е на Европската филмска академија, а еден период беше и директор на државната продуцентска куќа „Вардар филм“ во тоа време.
Во 2011 година – неговите филмови (три документарни и четири играни дела) беа дигитално реставрирани и објавени во форма на ДВД-издание – што воедно беше и првиот проект за дигитална реставрација реализиран од страна на Кинотеката.
Речиси сите негови филмови – и документарните и играните – се наградувани на бројни регионални и на светски фестивали, а некои од нив – како на пример ТЕТОВИРАЊЕ и СРЕЌНА НОВА ’49 – се здобиваат и со култен статус кај различни генерации од тогашната домашна македонска и југословенска публика, и тој статус само се зголемува и продлабочува со минувањето на времето…! Тоа е и еден од најголемите и вистински показатели за неговата авторска оригиналност и специфична филмска естетика и квалитет – заедно со неговата филмска оставштина и залог помеѓу поновите генерации на филмски автори и промислувачи на филмот кои дошле и доаѓаат по него – поттикнати, окуражени и инспирирани од неговиот длабок естетски и специфичен филмски опус, и од неговиот високо значаен стилски авторски белег кој тој го остава во македонската кинематографија…
По повод Денот на Кинотеката – на 29. Април, 2024 година – сите кинотечни печатени и електронски изданија на Кинотеката досега: значајниот број издадени книги од областите на кинотечната и филмска наука, историја и уметност, сите изданија на кинотечното списание КИНОПИС и сите ДВД-изданија на Кинотеката – ќе се продаваат со „роденденски“ попуст од 50%, во просториите на Кинотеката.
Свеченото доделување на „Златниот објектив“ на нашиот голем доајен на филмската уметност – Столе Попов – ќе се одржи кон крајот на мај оваа година, во просториите на Кинотеката.
Култура
УКИМ донесе Одлука за основање на Фондација „Горан Стефановски“
Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје донесе Одлука за основање на Фондација „Горан Стефановски“. Одлуката, на предлог на Ректорската управа, денеска, во очи на роденденот на овој великан на македонската драма – 27 април, ја донесе Сенатот на УКИМ, по што ќе започне постапката за носење на основачките акти и избор на органите на Фондацијата.
Фондацијата се основа на иницијатива на Факултетот за драмски уметности – Скопје, каде што Стефановски долги години ги предаваше драмските занаети, пред да го продолжи својот животен пат во Велика Британија. Во органите на Фондацијата, освен претставниците на академската заедница и на семејството на Стефановски, ќе партиципира и Драмскиот театар од Скопје, на чија сцена драмите на овој автор ги доживеаја најголемите успеси.
Цели на Фондацијата ќе бидат заштита и негување на оставината на делото на нашиот најголем современ драмски автор Горан Стефановски, како трајна културна вредност, публикување на објавени и необјавени негови трудови, во печатен и електронски формат, подобрување на достапноста на неговото творештво на сите светски јазици, градење на културата – посета на театар и однос кон драмските уметности кај новите генерации, но и проекти за промоција и поттикнување на македонското драмско творештво воопшто.
Фондацијата ќе обезбеди стипендирање на образованието во сите степени на талентирани ученици и студенти во областа на драмските уметности, поддршка и унапредување на талентираните ученици, студенти и млади кои аматерски се занимаваат со филм и театар. Исто така, таа ќе го поттикнува и поддржува неформалното образование за создавање драми, ќе организира едукативни дебати, работилници и семинари, уметнички и научни конференции, како и хуманитарни проекти од сценскоизведувачка и аудиовизуелна природа за поддршка на ранливи категории.
Великанот на македонската драмска уметност, Горан Стефановски, почина пред пет години во Кентбери, Англија, на 66-годишна возраст. Автор е на култните драми: „Диво месо“, „Лет во место“, „Јане Задрогаз“, „Дупло дно“, „Тетовирани души“, „Демонот од Дебар маало“ и многу други. Беше еден од креаторите на популарната ТВ-серија „Бушава азбука“ и на повеќе филмски сценарија. Завршил Филолошки факултет во Скопје – англиски јазик и книжевност. Студирал драматургија на театарската академија на Универзитетот во Белград, каде што и магистрирал на тема: „Сценските напатствија како основа на драматургијата на Семјуел Бекет“. Работеше во драмската редакција на Телевизија Скопје, а потоа како асистент на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ во Скопје. Во 1986 година ја основал Катедрата за театарска и филмска драматургија и бил професор по драматургија на Факултетот за драмски уметности во Скопје.
Добитник е на наградите: „Стале Попов“, „11 Октомври“, „Војдан Чернодрински“, „Стериина награда“. Стефановски беше и дописен член на МАНУ.