Левица поднесе до Уставниот суд на Република Македонија иницијатива – претставка за поведување постапка за оценување на уставноста на Законот за решавање на спорот помеѓу Владата и „Макпетрол“ АД Скопје по пат на спогодба (од 28 декември 2020 година). По тој повод, членот на Централниот комитет и член на Правниот сектор на партијата, Саше Јанчев, по поднесувањето на претставката, пред Уставниот суд, одржа прес-конференција.

„Најголемата моќ во општеството ја има државниот апарат, а со таа моќ доаѓа и можноста за злоупотреби на таа моќ од поединци за поединечни интереси, а на сметка на сите останати. Заштита од злоупотреба на таа моќ ни е владеењето на правото, рамката од којашто не смее да излезе власта во владеењето е Уставот, а на 28 декември 2020 Собранието донесе Закон за решавање на спорот меѓу Владата и ‘Макпетрол’ по пат на спогодба во кој е предвидено една акција, којашто вреди 19.000.000 евра, да му се исплати на ‘Макпетрол’ по цена од 33.000.000 евра. Во законот никаде не е спомнато кој ќе плати данок на капитална добивка, ниту, пак, е спомнато дали државата ќе добие дивиденда. Лицата во чиј интерес се прави сето ова се наведени за прв пат во законот, ова е и преседан од АСНОМ до денес затоа што законите се општи правни акти, коишто делуваат ерга омнес кон сите, а не поединечно како што делуваат судските пресуди. Сето ова е така направено, што е пробиена уставната рамка во неколку точки“, вели тој.

Според Јанчев, прво е пробиена тријалистичката поделба на власта на законодавна, извршна и судска. „Имено, законодавниот дом пробува да реши судски спор стар 15 години и со тоа прави упад во надлежностите на судската власт и делува како вонреден суд, што е изречно забрането со Уставот. Друга работа е што законот е привилегирачки, се рашава спор само на една компанија, а сите останати компании, коишто имаат судски спорови со владата се тргаат на страна. Воедно законот е и фаворизирачки, затоа што се нарушува правната еднаквост на економските субјекти, која е гарантирана со Уставот, трета работа е што никаде не се спомнува кој ќе го плати данокот на капитална добивка, а според Устав сите субјекти се должни да плаќаат данок и јавни давачки. Четврта работа е што од никаде во законот се инволвира трето незаинтересирано и неинволвирано лице, а тоа е „А.Д. Национални енергетски ресурси” (НЕР АД Скопје), кое е во државна сопственост и кое е инволвирано со цел преку него да се направи наплата, тоа е најверојатно така, затоа што Владата сака да ја тргне од свои раце евентуалната идна кривична одговорност. Сè на сè, ако се спроведе овој закон, можни се штетни и непоправливи финансиски последици по републичкиот буџет и опасност по правната сигурност на граѓаните и компаниите. Затоа денес, правниот тим на Левица поднесе иницијатива до Уставниот суд со којашто бараме да се преиспита уставноста на овој закон и истиот целосно да се поништи“, изјави на прес-конференцијата Саше Јанчев.

На панел-дискусијата Правда по мерка на секое дете, министрите за правда, за внатрешни работи и за труд и социјална политика, заедно со Делегацијата на Европската Унија и УНИЦЕФ, ја започнаа заедничката акција за поддршка на правосуден систем по мерка на децата.

Врз основа на правичен пристап до правда за сите деца, без оглед дали се престапници, жртви или сведоци, целта на оваа заедничка акција е да се поддржат законско-политичките реформи, јакнењето на капацитетите, развивањето мерки алтернативни на притворот и гарантирање пристап на децата до правда, преку адаптирање на правосудниот систем и системот за социјална заштита кон детските права и потреби. Иако земјата оствари напредок во унапредувањето на детските права и на системот на правда за децата, потребни се повеќе напори за поддршка на ранливите и маргинализираните семејства и децата во ризик, со посебен фокус врз заштитата на децата жртви и сведоци на криминал и врз обезбедување пристап до информации за нивните права.

Еден од принципите на правосудниот систем по мерка на децата, којшто претставува дел од оваа заедничка акција, е мерката притвор да се разгледува како краен избор, префрлајќи го фокусот кон давање поддршка на децата во судир со законот и нивна реинтеграција. На овој начин, момчињата и девојчињата во правосудниот систем добиваат дополнителна поддршка за рехабилитација, ресоцијализација и реинтеграција во општеството, врз основа на индивидуалните потреби и можат да продолжат со редовното образование и животот во заедницата.

„Системот за малолетничка правда треба да се темели на зацелување, учење и закрепнување, а не на казнување. Како возрасни, ние знаеме што е исправно, а што погрешно, но на децата им треба менторство и насочување и може да дојдат во контакт со законот кога немаат позитивно менторство и насока“, рече Патриција Ди Џовани, претставничката на УНИЦЕФ.

„Кога децата стапуваат во контакт со правосудниот или системот на детска заштита, ние мора да обезбедиме тој контакт да се одвива со почит кон нивните права и нивното достоинство, а одлуките и пресудите да се потпираат на правата и да бидат сочувствителни и јасни. Ние мора да имаме за цел да обезбедиме контактот на детето со тие системи да претставува можност, а не закана. Таквиот контакт мора да претставува точка на позитивен пресврт за децата, дури и кога тие се во судир со законот. Европската Унија е цврсто посветена на унапредување на правата на децата за да придонесе кон подобрување на политиките и практиките во земјата за да не заостане ниедно дете“, рече Дејвид Гир, амбасадор на Европската Унија.

Стручњаците и практичарите за малолетничка правда и социјална заштита кои учествуваа на панел-дискусијата зборуваа за тоа како да се заштити најдобриот интерес на децата во секоја фаза од постапката; и како да се унапредат знаењата и вештините на сите професионалци кои работат со деца во контакт со законот за да се минимализираат траумите и ризикот од виктимизација.

„Институциите мора да бидат подготвени да превенираат секундарна виктимизација на децата во судир со законот, бидејќи често овие деца се доволно истрауматизирани во животот. Потребна е континуирана едукација и јакнење на специјализацијата на субјектите во системот на правда за децата, а тоа е една од главните цели на новиот Закон за правда на децата“, рече министерот за правда Бојан Маричиќ. „Воедно, во најголем број случаи субјетките во системот на правда за децата применуваат мерки кои не вклучуваат лишување од слобода на децата што кореспондира со Законот за правда на децата“.

„Полицијата, која е највидлив дел од државната управа, има должност и обврска на сите деца во ризик, во судир со законот, како и деца жртви на кривични дела да им пружи посебна заштита и поддршка и со нив да постапува со посебно внимание во согласност со нивните права кои се меѓусебно зависни и испреплетени. Поради тоа, при постапувањето на полицијата како императив се наметнува прифаќањето и доследната примена на водечките принципи на правда за децата“, рече Оливер Спасовски, министер за внатрешни работи.

„Социјалната реформа, што ја започнавме 2019 година, предвидува нов облик на работа со семејствата во социјален ризик, вклучително и децата, case management, односно водење на случај. Водењето на случај подразбира вклучување професионални стручни работници од ЦСР кои треба да одговорат на индивидуалните потреби на секое дете посебно“, изјави Јагода Шахпаска, министер за труд и социјална политика.

Двегодишната иницијатива „ Just(ice) children – ЕУ за малолетничка правда по мерка на децата“, финансирана од Делегација на Европската Унија и кофинансирана од УНИЦЕФ, ќе ги поддржи напорите на Владата за реформи со кои ќе се обезбеди правосудниот систем да ги штити правата на децата кои доаѓаат во контакт со законот. Со неа се надополнува заложбата што Владата ја даде со официјалното приклучување кон Глобалното партнерство за ставање крај на насилството врз децата обврзувајќи се да преземе конкретни активности за постепено ставање крај на насилството врз децата до 2022 година. УНИЦЕФ го поддржува овој процес на земјата да изгради сеопфатен систем за детска заштита со кој ќе се спречат и ќе се реагира на сите форми на насилство врз децата.

Денеска завршува периодот на доставување на коментарите за предложената нацрт-концепција за основно образование по електронска пошта, соопшти министерката за образование и наука Мила Царовска по средбата со директорите на училиштата на којашто беше дадена целосна поддршка на спроведувањето на реформите.

„Најголемиот дел од коментарите се однесуваат на тоа дека треба да забавиме со реформите. Секако сметаме дека се движиме полека, затоа што имплементирањето на оваа концепција според она што го предлагаме ќе се случува во наредните 6 години. Односно влегуваме само во прво и во четврто одделение во наредната година и сукцесивно ќе се додава година по година и тоа е најблагиот пристап којшто го  преземаме во воведување на реформите“, рече Царовска.

Директорите на училиштата на средбата ја искажаа потребата од имплементација на новата концепција и посочија дека со неа ќе се даде новина во системот на образование и ќе внесе освежување на системот за образование, но исто така ќе даде можност за квалитетна обука на наставниот кадар и осовременување на наставните програми, што ни е неопходно за да можеме да имаме добри резултати во образованието.
Министерството за образование и наука, Бирото за развој на образование и членовите на работната група овој тип на дебати ги продолжуваат и наредниот период и со наставниците и со граѓанските организации и со претставници на Академијата на науки и уметности во нашата држава. Дебати ќе бидат организирани и со други засегнати страни и  други универзитетски професори коишто можеби имаат сугестии во врска со концепцијата, соопшти Министерство за образование и наука.