Образовниот систем создава кадар каков што му е потребен на македонското стопанство, на индустријата, економијата, трговијата, па и администрацијата. Но проблемот е друг, демографски. Лошите политики во изминатите години го намалија бројот на населението. За 7 години, бројот на ученици е намален за 17 илјади. Имаме 7 илјади студенти помалку. Не можат да се пополнат сите новосоздадени места или испразнети постојни. Ние како нова Влада се трудиме да го спречиме трендот на иселување и да го стимулираме наталитетот со квалитетни политики и мерки.

Ова го истакна министерката за образование и наука Весна Јаневска на панел дискусијата „Образование на иднината: градење лидери, мислители и иноватори“ во рамки на 14-от годишен Самит на Македонија 2025, одговарајќи на прашање дали образовниот систем продуцира кадар со потребни вештини и дали бизнис заедницата е доволно вклучена во образованието на младите.

„Особено ме радува што сé повеќе се зголемува општествената одговорност кај компаниите и тие сфаќаат дека се важна алка во образовниот систем и без нив, без нивно учество во едуцирањето на младите, државата не би можела да создаде работна сила каква што тие очекуваат. Успешен пример на соработка е дуалното образование. Над 550 компании примаат деца на практична обука и нудат можност за нивно вработување по стекнувањето на дипломата, се разбира доколку ученикот не изрази желба за понатамошна академска надградба“, рече Јаневска, потенцирајќи дека соработката меѓу образовните установи и компаниите е помалку изразена во високото образование и постои потенцијал за воспоставување нови релации.

Говорејќи за приоритетите на Владата кога е во прашање образованието, Јаневска рече дека три клучни столбови го детерминираат квалитетот на наставата: наставни програми и учебници, мотивиран наставен кадар и инфраструктура.

„Се трудиме постојано да ги зајакнуваме сите три столба. Заедно со Бирото за развој на образование изготвуваме нови наставни програми, со унапредена содржина која ги има интегрирано глобалните образовни трендови, нови достигнувања, факти и слично. Врз основа на тие наставни програми се изработуваат и нови учебници, без грешки и небулози кои ги имаше во минатото. По некои предмети воопшто немало учебници и децата немале од што да учат. На пример по цели шест години од септември ќе имаме учебници странски јазици“, рече Јаневска.

Потсети дека платите на наставниот кадар во два наврати за 10 месеци се зголемени вкупно за над 12%, додека согласно договорот со СОНК во текот на владиниот мандат ќе се зголемат до 60% во зависност од степенот на инфлација. Се воведуваат можности за кариерен развој и напредување во звања, како и за професионален развој преку повеќе обуки на различни теми. Платите во високото образование од јануари 2025 се зголемени за 14% на професорите и за 8% на административниот кадар.

„Третиот столб е инфраструктурата. Ќе споделам дека само во моментов имаме активни 30тина инвестиции во вкупна вредност од 32 милиони евра. Градиме 7 нови училишни објекти, 20тина реконструираме, градиме 4 спортски сали, реконструираме два студентски дома. Училиштата ги опремуваме со нови клупи, столчиња, нова ИТ технологија, интернет онаму каде за жал недостасувал досега“, додаде министерката.

Владата се труди да ги следи глобалните образовни трендови, повеќе да ги насочи младите кон етичка примена на вештачката интелигенција, развој на дигитални вештини, медиумска писменост, избор на СТЕМ области и слично.

Говорејќи за квалитетот во високото образование и науката, рече дека преку контроли на министерството и на Државниот просветен инспекторат биле затекнати фрапантни ситуации, поради кои 13 приватни научни институти се затворени, бидејќи во најголем дел не работеле по закон. Рече дека има приватни универзитети кои постојат како трговски претпријатија, штанцале дипломи години наназад и Владата им се спротивстави. Но, посочи и дека има приватни универзитети кои навистина добро работат.

„Не сум против отворање на приватни школи, универзитети и слично, но секој мора да го почитува законот и уште поважно, тие да не се отвораат исклучиво за бизнис цели, туку со мисија навистина да помогнат во подобрување на квалитетот на образованието во државата и да градат добро подготвени млади генерации. Мораме наместо кон квантитет, да се ориентираме кон квалитет“, заклучи Јаневска.

Љубомир Фрчкоски, поранешниот шеф на Постојаната мисија на Македонија при ООН во Њујорк, реагира по кривичната пријава за злоупотреби во службата.

Вели дека власта и Министерството за надворешни работи направиле срамна, банална и полна со неточности кривична пријава за да извршат притисок врз неговите јавни настапи, кои се критички кон власта.

„По голема пауза на процена дали професорот ќе молчи или ќе ја критикува власта за погубните политики, МНР сепак одлучило да изврши притисок со појава на комична и полна неточности кривична пријава за целата екипа на Амбасадата на РСМ во Њујорк со цел ширење страв и замолчување.

Во пријавата, без срам и перде, се наведува дека имало:

– пречекорување на сметките за мобилни (?);

– поправка на возило без дозвола на МНР (?);

– земање аванс за службено патување (иако целиот аванс е вратен во буџетот, сепак МНР не било задоволено (?));

– вонредни авиобилети по повод смртен случај во фамилијата (исто така, редовно вратени во буџетот), но МНР пак не било задоволно (?).

Според Законот за МНР и правилникот за плати и надоместоци на МНР, амбасадорот е овластен и може законски да врши пренамена на средства според потребите на работата на Амбасадата и сите сторени пречекорувања се во рамките на неговите законски овластувања.

Но, најголемо незнаење е манипулацијата со парите добиени од сукцесија (продажба на објектот на СФРЈ) во Њујорк, кои дојдоа на сметка на Мисијата. Имено, се вели дека наспроти инструкциите на МНР и на Финансии не бил ВЕДНАШ уплатен во буџетот целиот износ, туку на неколку рати бил уплаќано (целиот износ сепак е уплатен без сомнеж). Тоа било нужно да биде така бидејќи финансиските служби на Њујорк инсистираат да останат средства од сукцесијата на сметката – како гаранција за наплатен данок. Додека купувачот на објектот не го плати данокот (тој е задолжен за тоа), средства мора да има на сметките на сите републики од бившата СФРЈ во Њујорк – за да може во ситуација на проблем, данокот сепак да биде нплатен од нивните сметки. Тоа е обврска и задолжение од финасиските власти и сите републики не ги вратиле парите во своите буџети, туку задржале дел на своите сметки на мисиите во Њујорк. Така направила и Македонија. Кога данокот (по една година дена) е наплатен од купувачот, тие средства се ослободени за сите републики и тие ги вратиле во своите буџети. Така направила и Македонија. Но, МНР, бидејќи нема поим за ова, го обвинува амбасадорот –-не постапил по инструкциите на МНР и на Финансии да ги врати сите пари веднаш?! Тој, и да сакал, не можел. Но, тоа е тоа, со законски непознавања останува само лошата намера за притисок по секоја цена“, се вели во реакцијата.

Љубомир Фрчкоски, поранешниот шеф на Постојаната мисија на Македонија при ООН во Њујорк, заедно со уште три лица, е осомничен за злоупотреби во службата.

Според поднесената кривична пријава, Фрчковски како службено лице – шеф на Постојаната мисија при Обединетите нации во Њујорк од 20 април 2022 година до 6 октомври 2024 година, ја злоупотребил службата бидејќи постапил спротивно на инструкцијата од Министерството за надворешни работи од 25 април 2023 година и спротивно на мислењето од Министерството за финансии од 23 јули 2023 година.

На сметката на Постојаната мисија на Македонија во ООН биле уплатени 3.998.721,72 американски долари од заедничка продажба на сукцесиски објект на СФРЈ во Њујорк. Од тие пари на сметката на буџетот на Македонија потоа уплатил 3,94 милиони американски долари. Преостанатиот износ во висина од 58.721,72 американски долари, пак, останале на сметката на Постојаната мисија на Македонија во ООН.

„Тој, иако бил должен, паричните средства не ги уплатил на сметка на буџетот на РМ и незаконски и ненаменски ги потрошил на начин што постапил спротивно на правилникот за финансиско и материјално работење на дипломатско-конзуларните претставништва на Република Македонија во странство, упатството за водење на финансиското и материјалното работење на дипломатско-конзуларните претставништва на Република Македонија во странство, правилникот за плата, додатоци на плата и надоместоци на определени трошоци на вработените во дипломатско-конзуларните претставништва на Република Македонија и интерната процедура за начинот и постапката на планирање, спроведување и реализација на јавните набавки до ДКП на Република Македонија во странство“, се вели во кривичната пријава.

Се додава дека на овој начин Љубомир Данаилов-Фрчкоски остварил незаконско и ненаменско користење на буџетските средства по основ на земени аванси за службен пат, по основ на помалку вратен депозит за резиденцијата на амбасадорот, по основ на пречекорувања на дозволениот износ за мобилен телефон, како и неоправдани и двојни пли плаќања на одредени сметки за телефон, по основ на нерасчистено салдо во касата на Постојаната мисија на РМ при ООН во Њујорк, по основ на направени издатоци за репрезентација повеќе од дозначените средства од страна на МНР на сметката на Постојаната мисија во Њујорк, по основ на подигнати парични средства од касата на Постојаната мисија за поправка на службено возило, без претходна согласност од МНР.

Според пријавата, причиниле штета на државниот буџет во вкупен износ од 116.576,9 американски долари.