Свет
(Видео) Анализа: Иран ја нарекуваат „држава-тврдина“, колку е моќна земјата што го нападна Израел?
Иранските пипала може да се видат во разгорувањето на огнот на Блискиот исток и многу конфликти. Преку своите посредници: палестинскиот Хамас, либанскиот Хезболах и јеменските Хути, таа е во војна против Израел. Тие напаѓаат цели во Ирак, Сирија, па дури и во Пакистан. Затоа, многу аналитичари веруваат дека Техеран сега стана газда на Блискиот Исток.
Карта, населението и религијата на Иран
Иран е земја во Југозападна Азија, која зафаќа површина од 1.648.195 km². Се наоѓа во регионот познат како Блискиот Исток, кој се граничи со Оманскиот Залив, Персискиот Залив и Каспиското Море, меѓу Ирак и Пакистан.
Од стратешко значење е тој да се отвори кон Персискиот Залив и Ормускиот Теснец, кои се витални морски патишта за транспорт на сурова нафта. Според податоците од 2023 година, има околу 87 милиони жители.
Во Иран живеат неколку етнички групи. Според податоците од 2021 година, мнозинството од населението на Иран (околу 67-80%) го сочинуваат ирански народи. Најголемите групи во оваа категорија ги вклучуваат Персијците (кои го сочинуваат мнозинството од населението во Иран) и Курдите, додека помалите заедници ги вклучуваат Гилаците, Мазандарите, Лурес, Татес, Талиши и Балочи.
Турските народи сочинуваат значително малцинство од околу 7-24%, а најголемата група се Азербејџанците. Тие се втората по големина етничка група во Иран, како и најголемата малцинска група.
– Религија: Огромното мнозинство (90-95 проценти) од населението се шиитски муслимани.
– Најголеми градови: Техеран (главен град), Машхад, Есфахан, Шираз, Табриз и Карај.
Иран бил една од најголемите империи во антиката и го зачувал својот културен идентитет со зачувување на сопствениот јазик и прифаќање на шиитското толкување на исламот. Познат како Персија до 1935 година, Иран стана исламска република во 1979 година, откако владејачката монархија беше соборена и Шах Мохамад Реза Пахлави беше принуден на егзил.
Конзервативните свештенички сили, предводени од ајатолахот Рухолах Хомеини, воспоставија теократски систем на владеење со крајна политичка власт доделена на учен религиозен научник вообичаено познат како Врховен водач кој, според уставот, одговара само пред Собранието на експерти – народно избрано свештено тело од 88 членови.
Лидерите на земјата
Врховен лидер на земјата е ајатолахот Али Хамнеи, кој беше назначен за доживотен лидер во 1989 година, а пред тоа беше два последователни мандати како претседател во 1980-тите. Претседател на државата е Ебрахим Раиси, кој беше избран во 2021 година.
Како претседател, Раиси се концентрираше на продлабочување на надворешните односи на Иран со антиамериканските држави – особено Кина и Русија – за да ги издржи американските санкции и дипломатскиот притисок, истовремено поддржувајќи ги преговорите за обновување на нуклеарниот договор што започна во 2021 година.
Армија и оружје
Инвентарот на иранската војска вклучува мешавина од домашно произведена и главно постара странска опрема од главно кинеско, руско, советско и американско потекло (американска опрема купена пред Исламската револуција во 1979 година).
Иран има одбранбена индустрија со капацитет да развива, произведува, поддржува и одржува програми за воздушно, копнено, ракетно и поморско оружје.
Иранските вооружени сили се поделени меѓу редовните сили (Артеш) и Корпусот на Исламската револуционерна гарда (ИРГЦ). Артеш првенствено се фокусира на одбраната на границите и територијалните води на Иран од надворешни закани, додека ИРГЦ има поширока мисија да ја брани иранската револуција од какви било странски или домашни закани. Во последниве години, Иран доби некоја понова опрема од Русија.
Иран има до 600.000 активни членови на вооружените сили:
– 400.000 редовни сили на Исламската Република Иран (350.000 копнени сили; 18.000 морнарица; 40.000 воздухопловни/воздушни сили),
приближно 150-190.000 персонал на ИРГЦ (100-150.000 копнени сили; 20.000 морнарица,
– 15.000 воздухопловни сили,
– 5-15.000 сили Кудс за неконвенционална војна,
– се проценува дека има околу 90.000 активни паравоени сили на Басиј.
Економијата на Иран
Иранскиот БДП по глава на жител за 2022 година изнесуваше 4.388 долари, што претставува зголемување од 7,43% во споредба со 2021 година. Со 10% од докажаните светски резерви на нафта и 15% од резервите на гас, Иран се смета за „енергетска суперсила“.
Во 2015 година, Иран потпиша нуклеарен договор со САД, Велика Британија, Франција, Германија, Русија и Кина – Заеднички сеопфатен план за акција (JCPOA). Со тој договор, Иран се обврза да ја ограничи својата нуклеарна програма во замена за укинување на санкциите. Меѓутоа, откако тогашниот американски претседател Доналд Трамп се повлече од нуклеарниот договор во 2018 година, САД ги зајакнаа економските санкции против Иран и ја ограничија продажбата на иранска нафта.
Иран се надеваше дека постоечките санкции поради неговата контроверзна нуклеарна програма ќе бидат укинати во разговорите за заживување на договорот со големите сили. Наместо тоа, САД и Европската унија воведоа нови санкции кон Техеран поради поддршката на Русија во нејзината војна против Украина и за нејзиното брутално задушување на протестите против естаблишментот дома.
Сепак, Иран, како и Русија, најде начин да извезува нафта во други земји по поевтина цена, како што е Кина. Кина заштеди милијарди долари купувајќи нафта по намалени цени од санкционираните производители во Иран, Венецуела и од неодамна Русија – земји кои обезбедуваат речиси 30 отсто од увозот на сурова нафта во Кина.
Од воведувањето на санкциите, сите граѓани се соочуваат со повисоки цени на стоките, вклучително и храната. Вкупните трошоци за живот исто така се зголемија неверојатно, што им оневозможува на многумина да врзат крај со крај. Просечниот Иранец заработува околу 150-300 долари месечно, додека просечната личност од средната класа заработува околу 400-700 долари месечно, според извештајот на американскиот „Вилсон центар“ од 2021 година.
Поради зголемувањето на трошоците за живот и цените на стоките, особено на храната, реалните плати на Иранците веќе не го достигнуваат стандардот на средната класа, туркајќи ги луѓето во де факто сиромаштија.
„Држава тврдина“
Способноста на Иран да одбрани евентуална инвазија започнува со неговата неверојатна географија. Како што објасни Стратфор, приватна разузнавачка компанија, „Иран е тврдина“.
– Опкружен од три страни со планини, а на четвртата со море, со пустина во центарот, Иран е исклучително тешко да се освои – се наведува во извештајот.
Иран има оружје што би ја отежнало евентуалната инвазија од морето, но копнените опции за САД не се особено добри, пишува „National Interest“.
За почеток, од логистичка гледна точка, собирањето голема инвазивна сила би било кошмар, особено сега кога односите на Америка со Русија се толку многу влошени. Понатаму, има планини и големи пустини кои исто така имаат области со жива кал.
Западните граници на Иран не се повеќе примамливи. Бидејќи северозападниот дел на Иран се граничи со Турција, сојузник на Соединетите држави во НАТО, Анкара ја одби дозволата на САД да ја користи својата територија за да го нападне Ирак. Независно од тоа, постои планинскиот венец Загрос кој би ја отежнал големата инвазија преку оваа рута.
Кина и Русија се новите најдобри пријатели на Иран
Помудар отколку во минатото, Иран минатата година презеде прагматични чекори со своите ривали од Заливот, обновувајќи ги дипломатските односи со Саудиска Арабија. Но, меѓу Ријад и Техеран нема љубов. Најзначајниот аспект на тој договор беше тоа што Кина го посредуваше.
Кина и Русија се новите најдобри пријатели на Иран, што го прави сила со која треба да се смета. Војната во Украина и претходниот кинеско-руски пакт за „соработка без граници“ беа катализатор за оваа транзиција.
Војната и нејзините последици го искристализираа верувањето во Пекинг и Москва дека американското глобално лидерство по Доналд Трамп е во повлекување и дека меѓународниот поредок, заснован на правилата надгледувани од Вашингтон, е зрел за промени.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Свет
Путин го смени министерот за одбрана
Рускиот претседател Владимир Путин предложи смена на министерот за одбрана и долгогодишен сојузник Сергеј Шојгу по повеќе од две години војна во Украина, објави Горниот дом на парламентот.
Путин го назначи Шојгу за секретар на рускиот Совет за безбедност, изјави портпаролот на Путин, Дмитриј Песков.
Шојгу беше на чело на руското Министерство за одбрана повеќе од 11 години. Путин го предложи Андреј Белоусов – поранешен вицепремиер, за нов министер за одбрана.
Путин, исто така, предложи Сергеј Лавров да остане министер за надворешни работи.
Шојгу беше критикуван за лошо управување со војната во Украина. Тој беше остро критикуван и јавно прозван од Евгениј Пригожин, шефот на Вагнер, кој се пожали дека руската армија не ги снабдувала неговите платеници со доволно оружје за војната.
Регион
(Видео) „Немаме претензии кон Грција“ – Рама на собир со дијаспората во Атина откако доби дозвола од Мицотакис
Албанскиот премиер Еди Рама е во Грција, каде на собир одржан во Атина рече дека односите меѓу двете земји не можат „да се удават во лажица вода што ја носи секојдневната политика“, и дека Албанија нема претензии кон Грција.
Рама претходно доби дозвола од грчките власти за да одржи собир со албанските граѓани. Грчката опозиција се спротивстави на посетата на албанскиот премиер, но Рама на крајот доби дозвола од премиерот Киријакос Мицотакис кој искоментира дека посетата е непотребна, пишува „Еуроњуз“.
„Мислам дека темата доби малку повеќе публицитет отколку што навистина заслужува. Ако ме прашувате дали времето на оваа посета, неколку недели пред европските избори и со отворените прашања за грчкото национално малцинство во Албанија, е вистинскиот, ќе ви кажам дека не е баш најсоодветното време. Но, како и да е, да не му даваме и поголема важност“, рече Мицотакис.
Рама на средбата со Албанците во Атина истакна дека тие станале гордост на Албанија во тој дел од Европа.
„Вие сте најголемиот, најсилниот, најубавиот доказ за оваа поврзаност со милиони нераскинливи нишки на два народа“, рече Рама.
Тој изјави дека на грчките граѓани во Албанија не им е ускратено правото да гласаат поради нивното етничко потекло.
„Ниту еден ваш проблем не се разликува од било кој проблем на граѓаните на Албанија. Во ниту еден случај албанската држава на етничките Грци не им го ускрати правото на вера, јазик или имот. Никогаш не им беше ускратено правото на глас поради нивното потекло“, продолжи тој.
Рама истакна дека политиката мора да знае дека судбините на Албанија и Грција се неразделни. Тој ги повика Грците да дојдат во Албанија не само на одмор, туку и да инвестираат.
„Грците беа, се и ќе бидат добредојдени во Албанија не само да се одморат туку и да работат, да отвораат продавници, да основаат фирми, да отвораат инвестициски линии за да имаат корист од многу помал даночен режим отколку во Грција. Албанија е толку добредојдена за Грците што не им прави никакви проблеми“, рече Рама.
Тој додаде дека Албанија нема претензии кон Грција.
„Албанија нема претензии кон Грција, освен меѓусебно почитување, взаемна грижа за сонародниците кои живеат во нашите две земји, меѓусебни односи на пријателство и добрососедство. И не само тоа, Албанија ја гледа Грција како природен стратешки партнер, било за прашања кои треба да се решат меѓу нас или за големите предизвици на оваа нова ера, можности, но и закани за Балканот, Европа и демократскиот свет. Ги гледаме како причина да се зближиме и подобро да се запознаеме“, рече Рама и најави дека ќе се формира Албанско-грчка стопанска комора.
Свет
САД: Израел нема убедлив план за заштита на цивилите во Рафа
Американскиот државен секретар, Ентони Блинкен, денеска ја бранеше одлуката за одложување на испораката на 3.500 бомби на Израел поради загриженоста дека тие ќе бидат користени во напад врз градот Рафа во јужна Газа, велејќи дека Израел нема убедлив план за заштита на 1,4 милиони цивили кои се засолниле таму.
Зборувајќи за „Еј-би-си њуз“, Блинкен рече дека Џо Бајден останува посветен да му помогне на Израел да се одбрани и дека испораката на 3.500 бомби со тежина од 900 и 230 килограми е единствениот американски пакет со оружје што е задржан.
„Бајден јасно стави до знаење дека ако Израел „покрене голема операција во Рафа, тогаш постојат одредени системи што нема да ги поддржиме и да ги снабдуваме за таа операција“, рече Блинкен.
„Навистина сме загрижени за начинот на кој тие се користат“, продолжи тој. Израел мора да „има јасен, убедлив план за заштита на цивилите, што сè уште не сме го виделе“.
1,4 милиони Палестинци се засолниле во Рафа, од кои многумина беа раселени од другите делови на Газа каде што побегнаа од борбите и израелските бомбардирања, поради големиот недостиг на храна и вода.
Најмалку 35.000 Палестинци се убиени во израелската воена операција во Газа, според Министерството за здравство на енклавата.
Војната почна со напад на Хамас врз јужен Израел на 7 октомври, во кој според израелските податоци загинаа околу 1.200 луѓе, а 250 беа киднапирани. Израел тврди дека во борбите загинале 620 војници.