Свет
(Видео) Анализа: Иран ја нарекуваат „држава-тврдина“, колку е моќна земјата што го нападна Израел?

Иранските пипала може да се видат во разгорувањето на огнот на Блискиот исток и многу конфликти. Преку своите посредници: палестинскиот Хамас, либанскиот Хезболах и јеменските Хути, таа е во војна против Израел. Тие напаѓаат цели во Ирак, Сирија, па дури и во Пакистан. Затоа, многу аналитичари веруваат дека Техеран сега стана газда на Блискиот Исток.
Карта, населението и религијата на Иран
Иран е земја во Југозападна Азија, која зафаќа површина од 1.648.195 km². Се наоѓа во регионот познат како Блискиот Исток, кој се граничи со Оманскиот Залив, Персискиот Залив и Каспиското Море, меѓу Ирак и Пакистан.
Од стратешко значење е тој да се отвори кон Персискиот Залив и Ормускиот Теснец, кои се витални морски патишта за транспорт на сурова нафта. Според податоците од 2023 година, има околу 87 милиони жители.
Во Иран живеат неколку етнички групи. Според податоците од 2021 година, мнозинството од населението на Иран (околу 67-80%) го сочинуваат ирански народи. Најголемите групи во оваа категорија ги вклучуваат Персијците (кои го сочинуваат мнозинството од населението во Иран) и Курдите, додека помалите заедници ги вклучуваат Гилаците, Мазандарите, Лурес, Татес, Талиши и Балочи.
Турските народи сочинуваат значително малцинство од околу 7-24%, а најголемата група се Азербејџанците. Тие се втората по големина етничка група во Иран, како и најголемата малцинска група.
– Религија: Огромното мнозинство (90-95 проценти) од населението се шиитски муслимани.
– Најголеми градови: Техеран (главен град), Машхад, Есфахан, Шираз, Табриз и Карај.
Иран бил една од најголемите империи во антиката и го зачувал својот културен идентитет со зачувување на сопствениот јазик и прифаќање на шиитското толкување на исламот. Познат како Персија до 1935 година, Иран стана исламска република во 1979 година, откако владејачката монархија беше соборена и Шах Мохамад Реза Пахлави беше принуден на егзил.
Конзервативните свештенички сили, предводени од ајатолахот Рухолах Хомеини, воспоставија теократски систем на владеење со крајна политичка власт доделена на учен религиозен научник вообичаено познат како Врховен водач кој, според уставот, одговара само пред Собранието на експерти – народно избрано свештено тело од 88 членови.
Лидерите на земјата
Врховен лидер на земјата е ајатолахот Али Хамнеи, кој беше назначен за доживотен лидер во 1989 година, а пред тоа беше два последователни мандати како претседател во 1980-тите. Претседател на државата е Ебрахим Раиси, кој беше избран во 2021 година.
Како претседател, Раиси се концентрираше на продлабочување на надворешните односи на Иран со антиамериканските држави – особено Кина и Русија – за да ги издржи американските санкции и дипломатскиот притисок, истовремено поддржувајќи ги преговорите за обновување на нуклеарниот договор што започна во 2021 година.
Армија и оружје
Инвентарот на иранската војска вклучува мешавина од домашно произведена и главно постара странска опрема од главно кинеско, руско, советско и американско потекло (американска опрема купена пред Исламската револуција во 1979 година).
Иран има одбранбена индустрија со капацитет да развива, произведува, поддржува и одржува програми за воздушно, копнено, ракетно и поморско оружје.
Иранските вооружени сили се поделени меѓу редовните сили (Артеш) и Корпусот на Исламската револуционерна гарда (ИРГЦ). Артеш првенствено се фокусира на одбраната на границите и територијалните води на Иран од надворешни закани, додека ИРГЦ има поширока мисија да ја брани иранската револуција од какви било странски или домашни закани. Во последниве години, Иран доби некоја понова опрема од Русија.
Иран има до 600.000 активни членови на вооружените сили:
– 400.000 редовни сили на Исламската Република Иран (350.000 копнени сили; 18.000 морнарица; 40.000 воздухопловни/воздушни сили),
приближно 150-190.000 персонал на ИРГЦ (100-150.000 копнени сили; 20.000 морнарица,
– 15.000 воздухопловни сили,
– 5-15.000 сили Кудс за неконвенционална војна,
– се проценува дека има околу 90.000 активни паравоени сили на Басиј.
Економијата на Иран
Иранскиот БДП по глава на жител за 2022 година изнесуваше 4.388 долари, што претставува зголемување од 7,43% во споредба со 2021 година. Со 10% од докажаните светски резерви на нафта и 15% од резервите на гас, Иран се смета за „енергетска суперсила“.
Во 2015 година, Иран потпиша нуклеарен договор со САД, Велика Британија, Франција, Германија, Русија и Кина – Заеднички сеопфатен план за акција (JCPOA). Со тој договор, Иран се обврза да ја ограничи својата нуклеарна програма во замена за укинување на санкциите. Меѓутоа, откако тогашниот американски претседател Доналд Трамп се повлече од нуклеарниот договор во 2018 година, САД ги зајакнаа економските санкции против Иран и ја ограничија продажбата на иранска нафта.
Иран се надеваше дека постоечките санкции поради неговата контроверзна нуклеарна програма ќе бидат укинати во разговорите за заживување на договорот со големите сили. Наместо тоа, САД и Европската унија воведоа нови санкции кон Техеран поради поддршката на Русија во нејзината војна против Украина и за нејзиното брутално задушување на протестите против естаблишментот дома.
Сепак, Иран, како и Русија, најде начин да извезува нафта во други земји по поевтина цена, како што е Кина. Кина заштеди милијарди долари купувајќи нафта по намалени цени од санкционираните производители во Иран, Венецуела и од неодамна Русија – земји кои обезбедуваат речиси 30 отсто од увозот на сурова нафта во Кина.
Од воведувањето на санкциите, сите граѓани се соочуваат со повисоки цени на стоките, вклучително и храната. Вкупните трошоци за живот исто така се зголемија неверојатно, што им оневозможува на многумина да врзат крај со крај. Просечниот Иранец заработува околу 150-300 долари месечно, додека просечната личност од средната класа заработува околу 400-700 долари месечно, според извештајот на американскиот „Вилсон центар“ од 2021 година.
Поради зголемувањето на трошоците за живот и цените на стоките, особено на храната, реалните плати на Иранците веќе не го достигнуваат стандардот на средната класа, туркајќи ги луѓето во де факто сиромаштија.
„Држава тврдина“
Способноста на Иран да одбрани евентуална инвазија започнува со неговата неверојатна географија. Како што објасни Стратфор, приватна разузнавачка компанија, „Иран е тврдина“.
– Опкружен од три страни со планини, а на четвртата со море, со пустина во центарот, Иран е исклучително тешко да се освои – се наведува во извештајот.
Иран има оружје што би ја отежнало евентуалната инвазија од морето, но копнените опции за САД не се особено добри, пишува „National Interest“.
За почеток, од логистичка гледна точка, собирањето голема инвазивна сила би било кошмар, особено сега кога односите на Америка со Русија се толку многу влошени. Понатаму, има планини и големи пустини кои исто така имаат области со жива кал.
Западните граници на Иран не се повеќе примамливи. Бидејќи северозападниот дел на Иран се граничи со Турција, сојузник на Соединетите држави во НАТО, Анкара ја одби дозволата на САД да ја користи својата територија за да го нападне Ирак. Независно од тоа, постои планинскиот венец Загрос кој би ја отежнал големата инвазија преку оваа рута.
Кина и Русија се новите најдобри пријатели на Иран
Помудар отколку во минатото, Иран минатата година презеде прагматични чекори со своите ривали од Заливот, обновувајќи ги дипломатските односи со Саудиска Арабија. Но, меѓу Ријад и Техеран нема љубов. Најзначајниот аспект на тој договор беше тоа што Кина го посредуваше.
Кина и Русија се новите најдобри пријатели на Иран, што го прави сила со која треба да се смета. Војната во Украина и претходниот кинеско-руски пакт за „соработка без граници“ беа катализатор за оваа транзиција.
Војната и нејзините последици го искристализираа верувањето во Пекинг и Москва дека американското глобално лидерство по Доналд Трамп е во повлекување и дека меѓународниот поредок, заснован на правилата надгледувани од Вашингтон, е зрел за промени.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Свет
Огромното мнозинство Украинци не веруваат дека Русија ќе застане на окупираните територии

Големо мнозинство Украинци (87 %) веруваат дека Русија нема да застане на моментно окупираните територии и планира да ја продолжи својата агресија, се вели во истражувањето на Меѓународниот институт за социологија во Киев (КИИС), објавено денеска.
Овие резултати беа објавени во време кога американскиот државен секретар Марко Рубио рече дека Украина треба да направи територијални отстапки како дел од можниот договор за прекин на војната.
Повеќето Украинци стравуваат од понатамошна агресија.
80 % од испитаниците во источните и јужните региони и 89-90 % во централна и западна Украина веруваат дека Москва нема да застане на сегашната линија на фронтот.
66 % од испитаниците веруваат дека крајната цел на Русија е уништување на Украина.
28 % веруваат дека целта е физички геноцид врз Украинците.
38 % веруваат дека Москва сака да ги елиминира украинската државност и идентитетот.
14 % веруваат дека Русија планира да го окупира поголемиот дел од Украина и да постави марионетска влада.
7 % веруваат дека целта на Русија е само да ја консолидира контролата над регионите Донецк, Луганск, Херсон и Запорожје.
Само 4 % од испитаниците веруваат дека Москва сака да ги задржи сегашните територијални придобивки, а 3 % го прифаќаат рускиот наратив за деназификација и демилитаризација на Украина.
Овие наоди се совпаѓаат со изјавите на рускиот министер за одбрана Андреј Белоусов, кој на 16 декември 2024 година изјави дека Москва планира да ги освои сите окупирани територии во 2025 година.
Истражувањето е спроведено преку телефонски интервјуа во периодот од 14 февруари до 4 март, со 1.029 испитаници на возраст над 18 години во сите региони под контрола на украинската влада.
Резултатите доаѓаат откако расте загриженоста дека американскиот претседател Доналд Трамп би можел да принуди брз крај на војната на начин што е неповолен за Украина, што би можело да ја остави земјата ранлива на идни руски напади.
Свет
Фон дер Лајен: Времето на илузии заврши, потребно е зголемување на инвестициите во европската одбрана

Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, денеска повика на зголемени инвестиции во европската одбрана и изградба на Европската одбранбена унија, која обезбедува мир преку единство и сила, велејќи дека времето на илузиите заврши.
„Европскиот безбедносен поредок е разнишан, а многу од нашите илузии се уништени“, рече Фон дер Лајен во Европскиот парламент во Стразбур за време на дебатата за состаноците на Европскиот совет и европската безбедност.
Во овој контекст таа изјави дека, по крајот на Студената војна, некои верувале оти Русија може да се интегрира во европската економска и безбедносна архитектура, а други се надеваат дека ЕУ може на неодредено време да се потпира на целосната американска заштита и дека ги намалила трошоците за одбрана.
„Времето на илузии сега заврши. Европа е повикана да преземе поголема одговорност за својата одбрана. Не во некоја далечна иднина, туку денес. Не со постепени чекори, туку со храброст што ја бара ситуацијата.
Ни треба нагло зголемување на европската одбрана. И ни треба сега“, рече таа. Во исто време оцени дека има итна потреба да се пополнат празнините во снабдувањето на украинската војска и да се обезбедат цврсти безбедносни гаранции на Украина.
„Но, овој момент на пресметка не се однесува само на Украина. Се работи за безбедноста на цела Европа и на целиот наш континент“, изјави Фон дер Лајен. Таа го обвини рускиот претседател Владимир Путин дека постојано докажува дека е непријателски сосед тврдејќи дека нему не може да му се верува, само може да му се одвлече вниманието.
Фон дер Лајен зборуваше и за нејзиниот план за повторно вооружување на Европа, вреден до 800 милијарди евра, и заклучи дека сите сакаме да живееме во помирни времиња. „Време е да се изгради европска одбранбена унија, која обезбедува мир на нашиот континент преку единство и сила.
Ова е моментот на Европа. И Европа ќе се издигне до тоа“, рече Фон дер Лајен. Претседателот на Европскиот совет, Антонио Кошта, оцени дека ЕУ живее во одлучувачки момент и дека се соочува со чувство на итност. „Геополитичките тензии се зголемија во последните недели. Мултилатерализмот е под огромен притисок, како и меѓународниот поредок заснован на правила“, рече Кошта.
Тој додаде дека безбедноста на Украина и Европа не може да се разделат и рече дека Европскиот совет ќе работи на нови иницијативи насочени кон одговор на итните потреби со кои се соочува Украина во однос на војската и одбраната.
„Истовремено, ние сме подготвени да ја поддржиме Украина кога ќе одлучи да почне преговори за да постигне траен, праведен мир.
Ги охрабруваме нашите партнери да ја поддржат Украина“, нагласи Кошта и додаде дека „Европа на одбраната и просперитетот“ ќе биде дел од неговиот мандат.
Полскиот министер за ЕУ -прашања, Адам Шлапка, изјави дека само сеопфатен, праведен и траен мир за Украина може да стави крај на војната.
„За мир преговараа Украина и нејзините легитимни власти предводени од претседателот Володимир Зеленски. Мир, кој вклучува Европејци, чија безбедност без сомнение ќе биде засегната. Мир заснован на силни безбедносни гаранции“, рече Шлапка, пренесува „Танјуг“.
Регион
Најстариот американски сенатор го спореди Додик со Караџиќ: „Ќе работам со администрацијата на Трамп за да го спречам“

Чарлс Грасли, најстариот актуелен сенатор на САД и најдолговечен републиканец во историјата на американскиот Конгрес, синоќа говореше од говорницата на американскиот Сенат.
Во својот говор сенаторот Грасли од сојузната држава Ајова укажа на ситуацијата во Босна и Херцеговина, како и на активностите на Милорад Додик, наведувајќи дека „ќе работи со администрацијата на Доналд Трамп за да обезбеди продолжување на притисокот врз Додик и неговите сојузници“ да ги почитуваат мировните договори со кои ставија крај на насилството во 1995 година, пренесува N1.ba.
На почетокот на својот говор еден од најистакнатите републиканци потсети на геноцидот во Босна и Херцеговина и изјави дека тоа се случило поради луѓе како Додик, а неговиот претходник Радован Караџиќ издржува доживотна казна затвор за воени злосторства и геноцид.
Во својот говор тој потсети и на мировните договори со кои беше ставен крај на тој геноцид.
„Со години лидерите на српскиот ентитет на чело со Додик се закануваат со отцепување. Запомнете дека во 90-тите имаше војна и геноцид поради луѓето како Милорад Додик, кои се однесуваа како сега. Неговиот претходник Караџиќ издржува доживотна затворска казна за воени злосторства, злосторства против човештвото и геноцид. Многу Босанци настрадаа во тоа страшно етничко насилство, кое не смее да се повтори“, изјави сенаторот, а пренесува „Вјести.ба“.
Тој рече дека босанско-американските граѓани во Ајова, неговите избирачи, се длабоко загрижени. Тој ги поддржа ставовите на државниот секретар Марко Рубио. Грасли додава дека САД внимателно следат кој го поддржува етничкиот сепаратизам во Босна и во регионот и дека тоа нема да заврши добро за нив.
Тој потсети дека Додик е осуден за неуставни дејства со отфрлање на авторитетот на босанските државни институции.
„Националното собрание на РС усвои закони со кои се забранува работата на државните институции. Ова е многу загрижувачко. САД презедоа акции преку Рубио покажувајќи дека тоа е приоритет на администрацијата на Трамп. Многу внимателно ја следам ситуацијата. САД набљудуваат кој ја поддржува стабилноста и кој спроведува етнички сепаратизам и потенцијален геноцид што може да се повтори. Запомнете дека не заврши добро за нив. Ќе работам со администрацијата на Трамп за да се осигурам дека ќе продолжам да вршам притисок врз г. Додик и неговите сојузници да престанат и да ги почитуваат мировните договори,, кои ставија крај на насилството во 1995 година“, заклучи тој.