Во понеделник, 27 октомври во 20 часот, во Културно Информативниот Центар – Скопје, ќе се отвори изложба на дела настанати на работилниците за алтернативна фотографија кои се одржаа во село Смилево, во организација на фестивалот Зрно.

Од 17 до 23 јули, манастирот „Св. Петар и Павле“ во Смилево беше дом на едно од највпечатливите летни уметнички собирања каде колу педесет фотографи и млади автори од различни европски земји, заедно со волонтери од Македонија, Србија и Словенија, учествуваа на четвртото издание на Зрно, посветено на благородните фотографски процеси.

Оваа година, Зрно понуди осум работилници исполнети со експерименти, споделена страст, хемија и љубов кон уметноста. Учесниците заедно истражуваа и создаваа, градејќи искрен и креативен однос кон фотографијата.

Во Смилево се одржаа следниве седумдневни интензивни работилници под водство:

· Предраг Узелац (Нови Сад) – колодиумска фотографија
· Ивана Брезовац (Белград) – напредна црно-бела фотографија
· Мартина Павлоска (Милано) – креативна игра со Полароид
· Флориан Копр (Виена) – стратегии за развивање уметничка визија
· Вјеран Хрпка (Осијек) – Фоџо и хемиграм техники
· Дамијан Диаконеску (Темишвар) – гумоил и гум-бихромат принт
· Емилија Сандиќ (Белград) – експерименти со мордансаж
· Сашо Алушевски (Скопје) – цијанотипија и лумен принт

Оваа година, фестивалот Зрно ја збогати својата програма со исклучително значаен сегмент – изложба што вклучува негативи од опусот на браќата Манаки, љубезно отстапени и дигитализирани од Архивот на Македонија – одделение Битола. Овие ретки материјали, сведоштва на првите чекори на балканската фотографија, беа повторно оживеани преку нивна современа интерпретација во различни историски техники. На тој начин, им беше подарен нов живот – како поетски дијалог меѓу минатото и сегашноста, и како искрена почит кон визионерството и наследството на браќата Манаки, во рамки на овогодинешната соработка меѓу Зрно и Архивот на Македонија.

Оваа година Зрно со разни активности обедини над 250 фотографи од целиот свет. Зрно е повеќе од настан – тоа е движење што ја спојува уметноста, природата и луѓето во едно исконско искуство. Тоа е место каде фотографијата дише, инспирира и обединува – каде магијата се создава со светлина, време и љубов.

Театарот при Домот на културата „Иван Мазов – Климе“ Кавадарци, вечерва, со почеток од 20 часот, премиерно ќе ја одигра претставата „Смртта на еден човек на Балканот“, работена според текст на Мирослав Марјановиќ. Преводот, адаптацијата и режијата се на Александар Малинков

Претставата е црна комедија која ја истражува рамнодушноста и апсурдот на современото општество преку приказната за човек кој извршува самоубиство во својот стан. Наместо сочуство, настанот предизвикува… Проверете сами и уживајте!

Играат: Диме Коцевски, Видан Станоев, Диме Боцев, Сузана Димова, Елена Илова, Благица Боцева, Сашко Орешков, Никола Колев Зезо, Томе Атанасов, Петар Јованов, Драган Кабранов, Александар Видиков, Цветанка Прочков, Слободан Прочков и Александар Малинков.

Камера/тон/светло – Пепи Ангелов; Инспициент – Марјан Тодоровски; Сценска изведба – Тони Туриманџов; Соработник на сценографија/плакат – Билјана Соколова Тодоровска; Гардеробер/реквизитер – Благица Илиева.

Првите репризи се закажани за 29 и 30 октомври 2025 од 20 часот. Во меѓувреме, претставата доби покана за учество на In Vinica Veritas, кој традиционално се оддржува секоја година во Виница. Пред фестивалската публика во Виница, кавадаречкиот Театар со претствата “Смртта на еден човек на Балканот“ ќе настапи во сабота, на 25 октомври 2025.

Од 20 до 24 октомври, во Кинотеката на Република Северна Македонија ќе се одржи 16. издание на ЕХО – Фестивал на планински филм, единствениот настан во земјава што ја слави планината преку уметноста на филмот.

Годинава, фестивалот ја става во центар поврзаноста меѓу човекот и природата, преку внимателно селектирана програма на документарни и авторски филмови од целиот свет.

Отворањето е резервирано за полскиот филм „Последната експедиција“ (The Last Expedition) на режисерката Елиза Кубарска – инспиративна приказна за жените-алпинистки кои тргнуваат по трагите на изгубените хероини од Хималаите. Публиката ќе има можност да ги погледне и филмовите „Девојка качувач“ (The Girl Climber) и „After Antarctica“ на оваа прва вечер.

Екологија, климатски предизвици и уметност за иднината

Посебен дел од програмата е посветен на еколошките филмови кои се селектирани целосно во соработка со МАКЕДОНСКОТО ЕКОЛОШКО ДРУШТВО – МЕД, долгорочен партнер на ЕХО, кои ги истражуваат последиците од климатските промени и човековото влијание врз природата. Меѓу нив се издвојуваат „Lupi Nostri (Our Wolves)“ – трогателна приказна за враќањето на волците во италијанските Апенини; „Treego of Life“ – визуелно патување низ симбиозата меѓу дрвјата и човештвото; и „WAO Zone“, кој преку планински авантури ја истражува границата меѓу природното и урбаното.

Во „Martha“ и „Plastic People“ авторите поставуваат прашања за односот кон отпадот и одржливоста, додека „Climate Art – From Protest to Utopia“ го прикажува уметничкиот отпор кон еколошките катастрофи. Ледените контрасти пристигнуваат со „Antarctica – Domain One“ и „Living Ice“, филмови што откриваат како се менува најсуровиот континент на Земјата. Програмата ја заокружуваат „Mont-Blanc Éternel?“ – поетска опсервација за топењето на глечерите во Алпите, и „Pot of Gold“ – документарец што трага по вистинската вредност во свет на материјална преизобилност.

Гостувања, презентации и живи приказни

Покрај филмската програма, ЕХО 2025 ќе понуди и предавања и презентации со врвни планинари, режисери и уметници од регионот и Европа.

Посебно внимание предизвикува гостувањето на словенечките алпинистки и документаристки, кои ќе ја претстават својата визија за женската перспектива во алпинизмот и современото истражување. Тимот Словенки – Ања Петек, Патриција Вердев и Урша Кешар – ја претставуваат женската експедиција на Лалунг во Индија и се добитнички на златниот цепин (Piolet d’Or), највисокото светско признание во алпинизмот, што ја зацврстува темата за родова видливост и меѓународен успех.

Ќе настапи и Филип Бабич, еден од најпознатите полски алпинисти, кој ќе сподели лични искуства од своите искачувања и етичкиот пристап кон планината. Филип Бабич е познат меѓу меѓународната алпинистичка сцена по неколку импресивни рекорди и подвизи кои ја покажуваат неговата вештина, храброст и етичкиот пристап кон природата. Тој го искачи Grand Capucin solo, без јаже и поддршка, за само 49 минути – насока од 570 метри која обично се искачува за околу осум часа.

Покрај тоа, во 2024 година Бабич ги помина сите четири гребени на врвот Матерхорн (Furggengrat, Hörnligrat, Zmuttgrat и Liongrat) – две на искачување и две на спуштање – во вкупно 7 часа и 43 минути, без користење на базна, логистичка или надворешна поддршка.

Публиката ќе има можност да присуствува и на македонски презентации – од искуства на локални планинари и документаристи, до разговори за еколошки иницијативи и развој на outdoor културата во земјава.

Во текот на фестивалот ќе се одржат и детски работилници посветени на креативноста, природата и екологијата, со локација во Europe House Skopje. Деталите за нивната програма се достапни на социјалните мрежи и официјалната веб-страница на фестивалот.

ЕХО е член на IAMF – International Alliance for Mountain Film, заедница што ги обединува најреномираните фестивали од овој жанр во светот – меѓу кои се Тренто, Грац, Катманду, Билбао и Телурајд. Со тоа, фестивалот се позиционира како дел од глобалната мрежа што го негува и промовира планинскиот филм како уметничка форма и културна вредност.

„ЕХО не е само фестивал, туку мост меѓу градот и планината, меѓу филмот и животот“, велат организаторите.

Во рамките на фестивалот ќе бидат промовирани и две значајни изданија на фестивалот како издавач: „Ванда — приказна за силата на животот и на смртта“ од Ана Каминска – која ја открива животната приказна на легендарната алпинистка Ванда Руткевич, и ремек-делото „Ѕвезди и бури“ (Starlight and Storm) од Гастон Ребуфа, првично објавено во 1954 година, кое нуди интимен увид во неговите искачувања, борбата со стихиите и страста кон височините.