Американското бомбардирање на клучниот ирански нуклеарен објект Фордоу сериозно го оштети местото, изјави иранскиот министер за надворешни работи, Абас Араки, во интервју за CBS News.

„Никој не знае точно што се случило во Фордоу. Сепак, она што го знаеме досега е дека објектите биле сериозно и сериозно оштетени“, рече Араки во интервју емитувано вчера.

„Организацијата за атомска енергија на Исламската Република Иран во моментов спроведува проценка и анализа, чиј извештај ќе биде доставен до владата“, додаде тој.

Пресретнатите ирански комуникации го минимизираа обемот на штетата предизвикана од американските напади врз нуклеарната програма на Иран, објави „Вашингтон пост“ во неделата, повикувајќи се на четири лица запознаени со доверливи разузнавачки информации што циркулираат во американската влада.

Претседателот на САД, Доналд Трамп, рече дека нападите „целосно и тотално ја уништиле“ нуклеарната програма на Иран, но американските претставници признаа дека ќе биде потребно време за целосно да се процени штетата предизвикана од американските воени напади.

Ноќта помеѓу 21 и 22 јуни 2025 година, САД извршија воздушни напади врз три клучни ирански нуклеарни објекти – Фордоу, Натанц и Исфахан – како дел од операцијата со кодно име „Полноќен чекан“.

Нападите беа одговор на загриженоста за нуклеарната програма на Иран и следеа по изненадувачките израелски напади врз Иран на 13 јуни, што започна нов бран конфликт меѓу Израел и Иран.

Претседателот на САД, Доналд Трамп, го нареди нападот, а Пентагон потврди дека е употребена најновата воена технологија, вклучувајќи бомбардери Б-2 Спирит и бомби „разбивачи на бункери“ ГБУ-57/Б и ракети Томахавк испукани од подморници. Целта на операцијата беше да се оневозможи капацитетот за збогатување ураниум на Иран и со тоа значително да се забави нуклеарната програма на Иран.

Врховниот командант на САД истакна дека ова е прва оперативна употреба на толку моќни бомби, а според прелиминарните проценки, нападите сериозно ги оштетиле иранските центрифуги и инфраструктура, иако конечната проценка на штетата сè уште не е објавена. Иранските претставници го намалија обемот на штетата, додека американските извори тврдат дека програмата на Иран е сериозно заостаната, барем за неколку месеци.

Нападите предизвикаа силни реакции од меѓународната заедница, загриженост за можна ескалација и иранска одмазда, како и дискусии во САД за легалноста и долгорочните последици од таков потег. Иран ги осуди нападите, прогласи крај на дипломатијата и го објави правото на самоодбрана, додека американските претставници нагласија дека целта не е промена на режимот, туку неутрализирање на нуклеарната закана.

Иранската војска минатиот месец натовари подводни мини на бродови во Персискиот Залив, што предизвика загриженост во Вашингтон дека Техеран се подготвува да го блокира Ормутскиот теснец по израелските напади врз цели низ Иран, изјавија за Ројтерс двајца американски функционери.

Подготовките за минирање на виталниот воден пат, кои претходно не беа објавени, а кои беа откриени од американските разузнавачки служби, се случија по првиот израелски ракетен напад врз ирански цели на 13 јуни, рекоа функционерите, зборувајќи под услов на анонимност бидејќи информациите се чувствителни.

Натоварувањето на мините, кои сè уште не се поставени во теснецот, сугерира дека Техеран можеби сериозно размислувал за затворање на еден од најпрометните водни патишта во светот, што дополнително би го продлабочило конфликтот и сериозно би ја нарушило глобалната трговија.

Околу една петтина од светската трговија со нафта и гас поминува низ Ормутскиот теснец, а блокадата веројатно би предизвикала нагло зголемување на цените на енергијата. Глобалните цени на нафтата паднаа за повеќе од 10% по нападите на САД врз иранските нуклеарни постројки, делумно поради олеснувањето што конфликтот не предизвика значителни прекини во трговијата со „црното злато“.

Иранскиот парламент наводно поддржа мерка за блокирање на теснецот на 22 јуни, кратко откако американската војска бомбардираше три клучни ирански нуклеарни постројки во обид да ја запре нуклеарната програма на Иран.

Одлуката не беше обврзувачка, а конечната одлука за затворањето требаше да ја донесе Врховниот совет за национална безбедност на Иран, објави во тоа време иранската телевизија Прес ТВ. Иран постојано се закануваше дека ќе го затвори теснецот во текот на годините, но никогаш не ја оствари таа закана.

Според Ројтерс, не е познато со сигурност кога Техеран ги натоварил мините за време на израелско-иранската воздушна војна или дали оттогаш биле отстранети.

Двајца функционери изјавија дека американската влада не ја исклучила можноста мините да биле измама. Иранците можеле да ги подготват мините за да го убедат Вашингтон дека сериозно размислуваат за затворање на теснецот, без всушност да имаат намера да го сторат тоа, рекоа функционерите.

Ормутскиот теснец се наоѓа помеѓу Оман и Иран и го поврзува Персискиот Залив со Оманскиот Залив на југ и Арапското Море на исток. Во најтесната област, тој е широк 34 километри, а бродската линија е широка само околу 3 километри во секоја насока.

Членовите на ОПЕК, Саудиска Арабија, Обединетите Арапски Емирати, Кувајт и Ирак, го извезуваат поголемиот дел од својата нафта преку теснецот, главно во Азија. Катар, еден од најголемите извозници на течен природен гас во светот, го испраќа речиси целиот свој течен природен гас преку него.

Иран, исто така, го извезува поголемиот дел од својата нафта преку преминот, што теоретски ја ограничува неговата склоност да го затвори. Сепак, Техеран посвети значителни ресурси за да се осигури дека може да го стори тоа доколку е потребно.

Рускиот претседател Владимир Путин потпиша декрет со кој се отвора вратата за нови странски инвестиции на руските финансиски пазари, вклучително и од земји што Москва ги смета за „непријателски“, објави Блумберг.

Според декретот, новите инвеститори од странство ќе можат да инвестираат во руски хартии од вредност без да мора да ги чуваат своите пари на блокирани сметки од типот Ц.

Наместо тоа, ќе им биде дозволено да користат таканаречени ИН сметки, преку кои можат слободно да повлекуваат профит, објавува Блумберг.

Старите инвеститори сè уште се под блокада
Оваа промена се однесува исклучиво на новите инвеститори. Средствата што веќе се замрзнати, вклучувајќи десетици милијарди долари странски инвестиции, остануваат заробени во системот за контрола на капиталот, предупредува Блумберг.

Русија воведе строга контрола на капиталот по почетокот на нејзината целосна инвазија на Украина во февруари 2022 година, а декретот е јасно насочен кон привлекување нова странска валута во земјата, во време кога санкциите и растечките фискални притисоци се оптоваруваат со руските финансии.

Блумберг неодамна објави дека ситуацијата во руската економија е посериозна отколку што признаваат властите и дека постои реален ризик од системска криза во банкарскиот сектор во наредната година.

Во исто време, Ројтерс пишува дека властите во Москва охрабруваат постепена девалвација на рубљата кон ниво од околу 100 рубли за еден американски долар со цел да се зголемат приходите во државниот буџет. Гувернерката на Централната банка на Русија, Елвира Набиулина, неодамна предупреди дека ресурсите што ја одржуваа економијата на површина во последните две години се исцрпени.