Претседателот на шпанската покраина Каталонија во понеделникот ги распишува регионалните избори кои ги смета за плебисцит за независноста, што сé повеќе ја загрижува владата во Мадрид.

Приврзаниците на независноста на Каталонија гледаат на предвремените избори коишто претседателот Артур Мас официјално ќе ги распише на 27-ми септември како на битка „на сé или ништо“. Доколку победат, ветуваат дека оваа покраина во северозападна Шпанија со 7,5 милиони жители ќе биде независна за 18 месеци.

„Подготвени сме“ истакнува Мас. Неговиот тим веќе неколку месеци работи на воспоставување паралелна управа која ќе ги преземе овластувањата од државата.

Кон крајот на јули каталонската покраинска влада го изнесе во јавноста својот модел на даночна управа доколку дојде до отцепување и ја одобри законската уредба со којашто се забрзува претворањето на јавните кредитни институции во централна банка на Каталонија. Покрај тоа, ја зајакна и дипломатската мрежа, за во странство да га добие поддршката за своите заложби.

Каталонското прашање повторно се најде во центарот на вниманието кон средината на јули, кога партиите наклонети на независноста ги надминаа поделбите и се обединија пред излегувањето на регионалните избори. Партии на таа заедничка листа се надеваат дека ќе освојат апсолутно мнозинство во регионалниот парламент којешто ќе биде доволно за покренување постапка за отцепување.

Институциите на централната власт ги отфрлаат таквите проекти. „Нема да има независност на Каталонија“, предупреди конзервативниот премиер Маријано Рахој, а кралот Филип Шести, суверен на Шпанија, повика на демократска кохабитација во мир и во слобода.

Два месеца пред изборите се чини дека приврзаниците и противниците на независноста се изедначени. „Поголемиот дел од заедницата е за единство, но тоа мнозинство не се мобилизира и не е единствено. Затоа приврзаниците на независноста би можеле да победат, оценува Начо Мартин Бланко, аналитичар и коментатор на конзервативниот дневен весник ABC.

Кон крајот на март 2014 година, Уставниот суд на Шпанија делумно ја поништи декларацијата за сувереноста на Каталонија којашто ја изгласа тамошниот парламент уште во јануари 2013 година. Судот донесе одлука според којашто референдумот за отцепување не е во согласност со законот, како и дека регионот во составот на Шпанија не можат еднострано да распишуваат плебисцит за самоопределување.

Каталонскиот парламент на 23-ти јануари 2013 година со мнозинство гласови ја усвои декларацијата за статусот на Каталонија како „суверен правен и политички ентитет”, што го отвори патот да биде спроведен референдум за иднината на покраината. Сепак, законитоста на таквиот референдумот е уште едно големо прашање, откако Уставниот суд на Шпанија го прифати барањето на централната влада на Шпанија да го суспендира дејствието на каталонската декларација.

Причина за остриот раст на сепаратистичките тенденции во Каталонија се проблемите во економијата, со оглед на финансиската и економската криза во Шпанија. Застапниците на отцепувањето на Каталонија од Шпанија веруваат дека економски развиениот регион, чијашто економија е поголема од, на пример, на Португалија, кој има удел од 20 отсто од бруто домашниот производ (БДП) на кралството, го издржува остатокот од Шпанија. Каталонците сметаат дека тие и повеќе уплаќаат во заедничката каса отколку што им се враќа и дека добиваат во форма на грантови и исплати помал износ од 16 милијарди евра годишно, што е еднакво на 8 отсто од регионалниот БДП. Меѓу населението на Каталонија владее уверување дека не треба да се толерира таквата неправда и дека е време да престанат да плаќаат за грешките на економските политики Мадрид.

Централната власт на Маријано Рахој остро ја осудува идејата за независност на Каталонија и во неколку наврати самиот премиер изјави дека ќе направи сѐ што е можно за да се спречи отцепувањето. Во моментов, според членот 92 од Уставот на Шпанија, ваквите одлуки ги носи централната власт и Конгресот на пратениците, а ги одобрува кралот.

Мадрид, исто така, може да го примени правото на укинувањето на автономното управување на регионалните влади, а во согласност со членот 8,1 од Уставот да ја искористи армијата за заштита на унитарноста на земјата.

Покрај тоа, на сепаратизмот се спротиставуваат и делови од каталонската бизнис заедница коишто стравуваат од губењето на важниот за нив шпански пазар и неподготвеноста на Европската унија за прием на нова членка.

Според водечките политичари во Каталонија ќе биде најсоодветно да го има статусот како членка на Европската унија. Каталонија, на тој начин, се обидува да се здобие со статусот на европска нација со истите овластувања како што се предвидени за, на пример, Данска, Словенија, Финска, Естонија, Литванија и Латвија.

Во моментов Каталонија е најзадолжената од 17-те шпански автономни региони. Но Каталонија е првиот економски извозник во Шпанија со 28 отсто од шпанскиот извоз, „доколку Каталонија е држава, би биле меѓу првите 50 земји извозници на светот”, истакна во своите минатогодишни истапувања каталонскиот премиер Мас.

Како и другата шпанска покраина со сепаратистички тенденции Баскија, и населението на Каталонија има засебен јазик и култура од остатокот од Шпанија. Меѓутоа јакнењето на рецесијата во Шпанија, и невработеноста од 25 отсто и драстичните мерки за штедење, во Каталонија ги засили тенденциите за самостојност.

Како и Шкотска во Велика Британија, Фландрија во Белгија или Паданија во Италија, и Каталонија верува дека подобро ќе живее како самостојна држава којашто не мора да ги финансира посиромашните региони./крај/мф/сн

Извор: Макфакс