Лауреатот на Нобеловата награда за физиологија или медицина за 2013 година ќе биде објавен во понеделникот во 11,30 часот по македонско време во шведската престолнина Стокхолм, во Нобеловиот комитет на Каролинскиот медицински институт, соопшти на прес-службата на Нобеловата фондација.

Според правилата на фондацијата, имињата на другите кандидат за наградата, јавноста ќе може да ги дознае дури по 50 години. Затоа имињата на научниците кои се појавуваат во прогнозите на експертите и новинарите во пресрет на објавувањето, се само нагаѓања и претпоставки.

Така, компанијата Thomson Reuters, операторот на еден од најпознатите индекси на цитираност Web of Science, прогнозира дека за 2013 награда Нобеловата награда за медицина може да им биде доделана на експертите коишто работат во областа на молекуларната и клеточната биологија, чија работа овозможи, особено, да се разбере причините за појавата на ракот и помогна во создавањето нови методи за негово лекување.

Според експертите на Thomson Reuters, наградата може да му припадне на Британецот Адријан Бирд и професорите од Израел Арон Ховард Седар и Аарон Разин, кои го проучуваа процесот на метилација на ДНК (присоединување на метилните групи CH3) , кој влијае на активноста на гените. Абнормалности во метилацијата на ДНК е поврзана со развојот на разни болести, во прв ред на ракот.

Меѓу можните добитници на наградата се споменува и професорот од САД, Даниел Клионски и неговите колеги од Јапонија, Набору Мицушима и Јошинори Осуми, коишто ја открија автофагијата „самојадењето“ на клетките на своите делови, особено во услови на гладување. Автофагијата е неопходна за отстранување на оштетените клеточни делови. Проблеми во овој процес се забележани во Паркинсонова болест и Алцхајмеровата болест.

Во Thomson Reuters не ја исклучува можноста за Стокхолм по наградата да отпатува и Американецот Денис Слејмон, чијашто работа овозможи да се создаде лек за ракот на дојка „херцептин“.

Новинарите од редакцијата за наука на Шведското национално радио, секоја година на своите слушатели им ги предлагаат имињата на можните добитници на Нобеловата награда, кои често не поаѓаат од цитирањето на работата на научниците во научната литература, туку од сопствената интуиција и практичната вредност на откритието. Годинава во редакцијата претпоставуваат дека е време да се наградат развивачите на имплантот за слух. Помагалото работи многу години и тоа ја докажа својата полза во практиката, сметаат во шведското радио.

Научниот уредник на шведското медицинско списание Dagens medicine, Карл-Магнус Хак, во воведниот текст од најновото издание на магазинот размислува дека заслужено е наградата да ја добијат истражувачите чијашто работа довела до појавата на нови лекови во третманот на ревматоиден артритис. Во овој поглед, продолжува тој, не е прва година фаворити на многу коментатори и новинари да се научниците Марк Фелдман и Равиндер Маини.

Шведскиот научни, исто така, смета дека Нобеловиот комитет оваа година ќе обрати внимание на научниците кои ги открија причините за развојот на хроничната миелоидна леукемија – Питер Ноувел и Џенет Роули или, пак, на оние коишто ги разработија принципите за на нејзиното лекување, Брајан Друкерс и Николас Лајдон, коишто заедно со Сојерс се сметаат за пронаоѓачи на препаратот „Гливек“.

Хак смета дека признанието може да им биде доделено на оние научници чии имиња годинава не се споменуваат во прогнозите, но нивната работа е многу високо оценета, како на пример истражувачот од Нов Зеланд, Ед Мичел, кој предложи метод за спречување на ненадејна смрт на новороденчиња или, пак, на Лаури Лаитинен, за откритието дека астмата е воспалителна болест.

Церемонијата на доделувањето на Нобеловите награди на оние чиишто имиња ќе бидат објавени во понеделник, според традицијата ќе се одржи на 10-ти декември, денот кога починал основачот на Нобелова награда, шведскиот претприемач и пронаоѓач Алфред Нобел (1833-1896). Четири од петте награди што со тестамент ги оставил, во областите на физиологијата или медицината, физиката, хемијата и литературата, како и во областа на економијата којашто е востановена во 1968 година во спомен на Нобел, шведската национална банка ќе ги врачи во Стокхолм, додека премијата за придонес во светскиот мир, според волјата на нејзиниот основач , се доделува во финската престолнина Осло.

Минатата 2012 година на Нобеловата награда за медицина беше доделена на јапонскиот научник Синија Јаманака, за работата на матичните клетки и на британскиот биолог Џон Гердон за експеримент во сферата на клонирањето на животни. За изминатите години наградата за медицина или физиологија ја добиле 201 истражувач, од кои само десет се жени.

И во Русија од годинава се прават анкети со прогнози за можните добитници на Нобеловата награда, а руските научници кога станува збор за медицината сметаат дека најдобри шанси да станат лауреати на ова признание имаа истражувачите коишто работеле во областа на генетиката на ракот.

Така во анкетата на РИА Новости се покажува дека носител на признанието може да биде Американецот Роберт Бајнберг кој го откри првиот човечки онкоген Ras (генетски мутации кои придонесуваат за развојот на рак ) и првиот анти-онкоген Rb (супресорен ген, кој го спречува развојот на тумори). Друштво на Вајберг во оваа прогноза му прават Дејвид Лејн, Питер Хол и Берт Фогелштајн, коишто го проучувале супресорниот ген p53. Тој го енкодира протеинот наречен од страна на научниците „чувар на геномот“. Овој протеин игра клучна улога во заштитата на клетките на организмите од генетски оштетувања. Во случај на сериозно „оштетување“ на ДНК, p53 ја започнува апоптозата клеточното „самоубиство“, спречувајќи ја малигната дегенерација на клетките.

Нобеловец може да стане и Џозеф Шлезинџер, авторот на голем број клучни откритија во областа на молекуларните механизми на ракот. Тој се смета за еден од основачите на модерната наука за пренос на сигнали во клетките. Најважните практични резултат од работата на Шлесинџер е создавањето нова класа на антиканцерогени препарати кои се многу ефикасни и конкретни.

Пронаоѓачите на ваквите лекови, исто така, според руските научници, можат да ја добијат најценетата награда во областа на науките. Станува збор за создавачите на препаратот против хронична миелоидна леукемија Иматиниб (Гливек), Чарлс Сојерс, Брајан Друкер и Николас Лајдон. Гливек е првото лекарство, кој е дејствително врз клетките на туморите, кои се предмет на генетски дефекти. Сепак, за забележува дека Нобеловата награда за создавање нови лекови може да биде вклучена во ткн „хемиска“ номинација.

Можно е наградата да ја добие и Американецот Наполеон Ферара кој го откри факторот на растот на ендотелните садови VEGF – протеинска молекула која го поттикнува растот на крвните капилари во ткивата на телото, како и во ракот. Концентрацијата на VEGF е дијагностички показател за брзината на малигнитетот.

Други кандидати за Нобеловата награда за медицина, се Американците Чарлс Дејвид Елис и Мајкл Грунштајн. Нивната работа е посветена на проучување на хистоните, белковини кои се вклучени во тридимензионални пакување на ДНК во јадрата на живите клетки во хроматинот – супстанцијата од којашто се состојат хромозомите. Многу биолози веруваат дека разновидниот состав на хемиските модификации на овие протеини, ткн, „хистонов код“, исто така, го контролира префрлување на генот и се наследува од клетка на клетка./крај/мф/сн