Иако многу луѓе ги започнуваат своите утра со истиот ритуал – земање на телефонот пред целосно да се разбудат – научниците предупредуваат дека оваа утринска навика може да има сериозни последици за нашиот мозок и целокупното ментално здравје.

Мозокот на почетокот на денот
Првите минути по будењето се особено чувствителен период за мозокот. Во ова време, тој е во состојба на таканаречена „врвна невропластичност“, што значи дека е најприемчив на нови информации, промени и влијанија од околината.

Во исто време, нивоата на допамин – хормонот на среќата – се природно покачени, додека кортизолот обезбедува енергија и фокус за почетокот на денот.

Токму тогаш, наместо да им дозволиме на нашите мозоци сами да го насочат своето внимание и креативност, повеќето луѓе веднаш го вклучуваат екранот. Резултатот? Телефонот ја презема контролата врз нашите мисли, а мозокот губи драгоцен момент за природно насочување на енергијата и продуктивноста.

Како изгледа поздрав почеток на утрото
Експертите препорачуваат да ги поминете барем првите 20 минути од денот без технологија. Наместо тоа, можеме да се посветиме на истегнување, пишување неколку кратки белешки за приоритетите или едноставно уживање во кафе без одвлекување на вниманието. Овие мали промени му овозможуваат на мозокот да ја „води играта“ и да го постави тонот за остатокот од денот.

Друг важен совет се однесува на вечерните часови. Користењето на телефонот непосредно пред спиење, особено поради сината светлина што ја емитуваат екраните, може значително да го наруши квалитетот на сонот, бидејќи го намалува лачењето на мелатонин – хормон кој е клучен за заспивање. Затоа се препорачува да ги исклучите уредите најмалку еден час пред спиење.

Мали трикови за голема промена

• Поместете го полначот – оставете го телефонот да се полни надвор од спалната соба.
• Утрински ритуал без екран – длабоко вдишете, истегнете се или запишете три работи на кои сакате да се фокусирате.
• Вечерна рутина – книга, смирувачка музика или кратка медитација може да биде многу подобар избор од бесконечното скролување.

Утрото без телефон може да изгледа чудно на почетокот, но по само неколку дена, многу луѓе забележуваат повеќе енергија, подобра концентрација и постабилно расположение. На крајот, можеби токму тие први 20 минути ќе одредат каков ќе ни биде целиот ден.

фото: принтскрин

Повеќе од два века знаеме еден неоспорен факт: каде и да сме во светот, жените живеат подолго од мажите во просек. Зошто е тоа случај долго време останува мистерија, но меѓународен тим истражувачи тврди дека конечно го пронашол главното објаснување – а тоа е генетиката.

Според нова студија, клучот лежи во таканаречената „хетерогаметичка теорија за полот“. Имено, мажите се „хетерогаметички пол“ затоа што имаат различни полови хромозоми – еден X и еден Y – додека жените имаат два X хромозоми. Токму оваа разлика ги става мажите во неповолна положба, пишува Дејли Меил.

Комбинацијата на XY хромозомите ги прави мажите поподложни на штетни мутации и болести, што на крајот води до пократок животен век. „Веруваме дека хетерогаметичкиот пол е барем делумно објаснување“, вели д-р Фернандо Колчеро од Институтот Макс Планк за еволутивна антропологија.

Жените, од друга страна, имаат два X хромозоми, кои им обезбедуваат дополнителна заштита. Ако едниот ген е неисправен, другиот често „влетува“ и ја неутрализира штетата. „Во основа, две копии од истите гени се подобри од една“, објаснува д-р Јохана Старк, еден од авторите на студијата. Покрај тоа, Y хромозомот често содржи долги секвенци на повторувачка ДНК што може да биде штетна, што дополнително ги ослабува мажите.

Според порталот Our World in Data, просечниот очекуван животен век во светот е 73,8 години за жените и 68,4 за мажите. Иако бројките се менувале низ историјата, трендот останува ист – жените живеат подолго. Овој модел не е единствен за луѓето. Слични правила важат и во животинскиот свет: кај повеќето цицачи, женките живеат подолго, додека кај птиците, влекачите и многу инсекти ситуацијата е спротивна – мажјаците почесто ги надживуваат женките.

Научниците наведуваат и други фактори. Еден од нив е сексуалната селекција – еволутивна трка во која мажјаците развиваат карактеристики како што се поголеми тела, шарени пердуви или рогови за да привлечат партнери. Иако ова го зголемува репродуктивниот успех, одржувањето на таквите карактеристики „се плаќа“ со пократок живот. Потоа, тука е и родителската грижа. Женските цицачи, како примарни старатели, веројатно еволуирале за да го обезбедат опстанокот на своите потомци додека не станат независни.

Нова студија, објавена во списанието „Science Advances“, потврдува дека разликите во животниот век меѓу половите се длабоко вкоренети во генетиката и еволутивните процеси. Дури и во контролирани услови на зоолошки градини, каде што нема природни закани како што се предаторите, женските цицачи сè уште живеат подолго од мажјаците во просек.

Иако генетиката игра голема улога, експертите забележуваат дека социјалните и факторите на однесување не се занемарливи. Сепак, едно е сигурно – јазот меѓу мажите и жените кога станува збор за долговечноста постои со векови и нема да исчезне наскоро.

фото: принтскрин

Колку долго можете да држите планк по 45-годишна возраст? Оваа едноставна вежба открива дали сте посилни и во подобра форма од вашите врсници.

По 45-годишна возраст, вашето тело почнува да испраќа суптилни пораки: вашите мускули повеќе не се толку брзи, а рамнотежата и стабилноста стануваат сè поважни.

Затоа експертите предлагаат едноставна вежба која на прв поглед изгледа банална, но всушност открива повеќе за вашата физичка подготвеност отколку бројот на вагата или километрите поминати на лентата за трчање. Тоа е планкот, статична вежба која го ангажира целото тело и покажува колку сте навистина силни.

Правилниот планк изгледа вака: потпрете се на подлактиците, лактите треба да бидат директно под рамената, нозете испружени и цврсто потпрени на прстите. Вашето тело треба да формира права линија од главата до петиците, без да ги спуштате колковите или да ги кревате задникот.

Клучот е да ги активирате стомачните мускули, да ги затегнете задникот и да ги држите рамената стабилни. Не станува збор за тоа кој може да издржи најдолго, туку за тоа да ја направите секоја секунда како што треба.

Колку време е доволно? Ако можете да издржите една минута, експертите се согласуваат дека покажувате солидна сила на јадрото. Минута и пол или повеќе е знак дека сте во подобра форма од повеќето ваши врсници, а две минути или повеќе се сметаат за одлични.

Ако минутата ви изгледа недостижна, не грижете се – со редовна вежба, три до четири пати неделно, и додавање на неколку секунди секој пат, напредокот ќе дојде побрзо отколку што мислите.

Вредноста на планкот лежи во неговата едноставност. Додека ја држите позата, истовремено ги зајакнувате стомачните мускули, грбот, рамената, нозете и задникот.

Го подобрува држењето на телото, го намалува ризикот од болки во долниот дел од грбот и го олеснува извршувањето на секојдневните движења, од одење до собирање торби за намирници. А најдобриот дел е што не ви е потребна никаква опрема за да го направите овој тренинг, само под и малку упорност.