Контакт

Daily news

Двајца македонски астрофизичари одговараат на 5 прашања за гравитациските бранови

Објавено пред

На 17 август голем дел од астрономите ширум светот, вклучувајќи нè и нас, добија порака од LIGO дека е забележан уште еден извор на гравитациски бранови. Сите опсерватории на Земјата и во орбита околу Земјата го насочија натаму погледот наоѓајќи знаци од експлозија од таканаречената килонова. Оваа килонова, во галаксија оддалечена 130 милиони светлосни години од Земјата, произлегла од експлозијата на две неутронски ѕвезди кои се споиле една во друга. Овој спој е препратен со гравитациски бранови и, што е уште поинтересно, со електромагнетно зрачење. Првиот електромагнетски сигнал е забележан од вселенскиот телескоп Ферми, кој, независно од откривањето на гравитацискиот бран, собрал блесок од гама-зраци формирани само две секунди по спојувањето на неутронските ѕвезди.

dobivaj vesti na viber

Што е LIGO?

Оваа година Нобеловата награда по физика се додели на Рајнер Ваис, Бери Бериш и Кип Торн за нивниот одлучувачки придонес во изградбата на детекторот на гравитациски бранови (LIGO) и набљудувањето на истите. LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory е опсерваторија за гравитациски бранови базирана на принципот на ласерска интерферометрија) е најчувствителната машина за мерење на растојанието помеѓу две фиксни точки на површината на Земјата коешто човештвото кога било ја конструирало. LIGO користи систем од огледала и ласерски зраци за да го измери растојанието помеѓу огледала поставени под прав агол во однос на примопредавателот. Тоа се прави со помош на техника на интерферометрија, посебно изведено комбинирање на зрачењето од двата снопа на ласери.

Што се гравитациски бранови?

Според општата теорија на релативитетот на Ајнштајн, гравитацијата е геометриски ефект, односно таа може да се објасни како искривување на континуумот составен од она што ние во секојдневието го перципираме како тродимензионалниот простор во кој што живееме и времето кое чувствуваме дека без прекин тече линеарно и еднонасочно. Причината за закривувањето на простор-времето е концентрацијата на маса/енергија во одредени точки. Далеку од масивните тела во космосот, простор-времето е рамно, т.е. гравитациското влијание на небесните тела е многу мало. Понекогаш, ненадејни преместувања на многу масивни тела (на пример судир на ѕвезди или експлозии на ѕвезди) предизвикуваат нарушувања во рамното простор-време. Овие осцилации се движат со брзина на светлината и ги нарекуваме гравитациски бранови. Далеку од нивниот извор, тие се многу слаби; на пример, GW170817 предизвика поместување помеѓу огледалата на LIGO (поради промена на растојанието помеѓу нив предизвикана од поминувањето на гравитацискиот бран низ Земјата) споредливо со димензиите на еден протон!

Што се неутронски ѕвезди? Неутронските ѕвезди се всушност остатокот од одреден вид експлозии на супернови, а како супернови експлодираат ѕвездите кои имаат многу голема маса за разлика од нашето Сонце. Неутронските ѕвезди, како што кажува името, се состојат целосно од неутрони и се неверојатно густи! Замислете дека една типична неутронска ѕвезда има маса како таа на Сонцето, а нејзиниот радиус е само 10-тина километри!

LIGO ја следеше последната фаза од процесот пред да се судрат неутронските ѕвезди доста долго, многу подолго отколку при претходните судири на црни дупки. Точната форма на гравитацискиот бран ќе ни каже многу за тоа како неутронските ѕвезди се деформираа пред да се судрат, а тоа открива важни информации за нивната внатрешна структура.

Што е килонова? Кога се судираат две неутронски ѕвезди, тие создаваат експлозија наречена килонова, за која досега астрономите никогаш не биле сведоци. Килоновата произведува гама-зраци, но исто така ги содржи и вистинските состојки и енергија потребни за создавање тешки елементи, како злато, платина и ураниум. Така што, златото кое се наоѓа во вашиот накит, најверојатно, било произведено при експлозијата на килонова!

Зошто е ова интересно и важно откритие?  Овој настан, наречен GW170817, веројатно обезбедува уште поголемо богатство од претходните откритија на гравитациски бранови кои доаѓаа од спојувањето на две црни дупки. Возбудливиот аспект на GW170817 е дека беше придружен со силни електромагнетни сигнали. Ова значи дека, за првпат, откритието на гравитациски бранови се поврза со другиот дел од астрономијата. Како резултат на тоа, во еден удар, настанот обезбедува тестови на алтернативни теории за гравитација; го објасни потеклото на кратките блесоци во гама-зраците; и обезбеди силни докази на кој начин се формираат барем некои од тешките елементи во универзумот (оние многу потешки од железото). Исто така, важно е да се спомене, за да се дојде до ова откритие, беше потребна работа на илјадници астрофичари кои работат заеднички, низ целиот свет.

Белешка за авторите на оваа статија:

  • Тања Петрушевска моментално работи како астрофизичар на универзитетот во Нова Горица, Словенија. Докторатот по физика го одбрани на Универзитетот во Стокхолм, со тема на истражување на супернови. Магистерските и дипломските студии ги заврши во Болоња и Трст, а доаѓа од Скопје. Освен тоа што се занимава со истражување, таа работи како асистент и учествува во проекти за популаризацијата на (астро)физиката кај младите. Таа е член на GROWTH: Global Relay of Observatories Watching Transients Happen, интернационалната мрежа на телескопи кои ги следат експлозиите на небото.
  • Александар Шулевски моментално работи како астроном ангажиран во поддршка на научната експлоатација на радиоинтерферометарот на ниски радиофреквенции, телескопот LOFAR, при институтот за радиоастрономија ASTRON во Двингелоу, Холандија. За жал, LOFAR не беше во состојба да го детектира радиозрачењето настанато како последица на сударот на двете неутронски ѕвезди. Изворот на зрачење не беше возможно да се набљудува од локацијата на LOFAR, но при следниот ваков настан LOFAR ќе биде во состојба да го измери радиозрачењето на ниски фреквенции и даде вредни информации за условите кои ги генерираат радиобрановите (под претпоставка дека изворот на гравитациски бранови ќе се наоѓа на северното небо) .

Докторската дисертација од областа на изучување  активни галактички јадра на ниски радиофреквенции ја одбрани на универзитетот во Гронинген, Холандија. Магистерските и додипломските студии по астрономија ги заврши на универзитетот Лајден во Холандија, а додипломските студии по електроника и телекомуникации на електротехничкиот факултет во Скопје, Македонија. Родум од Битола, ангажиран е во популаризација на астрономијата (во Македонија преку организацијата „Наука за сите“) и е еден од основачите на астрономското друштво во Битола.



©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Daily news

Измамници се претставувале како Бред Пит и навеле обожавателки да веруваат дека почнале романтична врска со него

Објавено пред

Во Шпанија уапсени се пет лица кои изнудиле 325.000 евра од две жени претставувајќи се како познатиот американски актер Бред Пит, соопшти денеска МВР на таа земја на својата официјална веб-страница.

dobivaj vesti na viber

Во текот на истрагата се покажа дека криминалците контактирале со своите жртви преку веб-страница за обожаватели на американскиот актер, ја добиле нивната доверба и ги навеле да веруваат дека почнале романтична врска со Бред Пит.

Потоа со лажно претставување ги натерале жртвите да инвестираат во комерцијални проекти.

Прикажи повеќе...

Daily news

Спаси жена што сакаше да скокне од мост, а со години бесплатно ги хранеше бездомниците: Џон Бон Џови ја враќа вербата во човештвото

Објавено пред

Познатиот рокер Џон Бон Џови пред десетина дена беше тема на сите светски медиуми кога убеди непозната жена да не скокне од мост. Овој потег не е единствениот што ја докажува неговата емпатија и хуманост кон луѓето што не ги познава.

dobivaj vesti na viber

Џон Бон Џови, американскиот музичар и фронтмен на познатиот бенд „Бон Џови“, на пешачкиот мост го снимал спотот за песната The People’s House кога од другата страна на оградата забележал жена.

На снимките од надзорните камери што ги сподели локалната полиција може да се види како Џон со член на својата екипа ѝ приоѓа на потресена жена. Потоа се потпрел на оградата и почнал да разговара со неа повикувајќи ја да се врати на безбедно по што ѝ помогнал да се прекачи преку оградата.

Бон Џови потоа ја прегрна и тие стоеја така околу една минута пред заедно да одат по мостот.

Полицискиот оддел Метрополитен во Нешвил го сподели видеото на нивниот канал на „Јутјуб“ и рече дека пејачот ѝ помогнал на очајна жена.

Секоја чест за Џон Бон Џови и неговиот тим што ѝ помогнаа на една жена на пешачкиот мост „Сејгенталер“ во вторникот вечерта.

„Бон Џови успеа да ја убеди да се симне од платформата на мостот на реката Камберленд на безбедно“, објави полицијата на платформата X.

Обожавателите на рокерот не беа изненадени од неговиот потег. Имено, тој во 2011 година основал непрофитна организација, односно синџир ресторани, каде што немало ценовници, а плаќањето на сметката било опционално.

Прикажи повеќе...

Daily news

Награда за „Бизнисот на задоволството“ на фестивалот во САД, кој ги откри Спилберг и Џорџ Лукас

Објавено пред

Долгометражниот филм „Бизнисот на задоволството“ на Гоце Цветaновски е добитник на наградата „Сребрено реми“ на „Хјустон интернешнал филм фестивал“ (WorldFest-Houston International Film Festival) во САД.

dobivaj vesti na viber

Овој значаен фестивал, кој постои цели 57 години е еден од најстарите во Америка и најстар во светот за независни филмови. Се гордее со тоа што во својата историја им ги доделил првите награди на легендарни режисери како што се Стивен Спилберг, Џорџ Лукас, Анг Ли, браќата Коен, Ридли Скот, Брајан де Палма, Оливер Стоун, Роберт Родригез, Спајк Ли, Дејвид Линч и уште многу други.

„Ова е голем успех. Да бидеш награден во конкуренција од над 4.000 филмови од 70 држави, е признание кое ја потврдува естетската вредност на филмот. Дефинитивно влеговме во убаво друштво, со оглед на тоа кој се’ е добитник на „Реми награда“ во историјата на фестивалот. И’ честитам на целата екипа којашто допринесе за меѓународниот успех на филмот и едвај чекам сите да се собереме повторно и во септември да го претставиме филмот пред македонската публика.“, рече режисерот Гоце Цветановски.

Наградата е деветта по ред на филмските фестивали во светот, а трета во САД, откако претходно „Бизнисот на задоволството“ го доби признанието за најдобар филм на „Риверсајд филм фестивал“ во Калифорнија и за највпечатлив филм во Седона, Аризона.

Улогите ги толкуваат Муса Исуфи, Слаѓана Вујошевиќ, Исмаил Касуми, Дамјан Цветановски, Осман Ахмети, Елени Декидис, Мендим Муртези, Егзона Салиху, Авни Далипи и Катерина Коцевска, а Цветановски го потпишува и сценариото. Продуценти на филмот се Дритон Рамадани, Богдан Јончевски и Гоце Цветановски.

Снимен е со поддршка на Агенцијата за филм.

Прикажи повеќе...

Најново

Свет29 минути

(Видео) Во завршниот говор Трамп ги нападна Камала и Бајден: Ќе ја спасиме Америка

Трамп штотуку го заврши митингот во арената Ван Андел во Гранд Рапидс, Мичиген. Неговиот последен митинг донесе враќање на главните...

Свет43 минути

Шефот на НАТО: Ќе останеме обединети кој и да победи на американските избори

НАТО ќе остане обединет без разлика кој ќе победи на изборите во САД, изјави во Берлин генералниот секретар на алијансата...

Свет2 часа

Палестинскиот претседател: Време е за прекин на огнот во Газа

Палестинскиот претседател Махмуд Абас рече дека е време да се имплементира Резолуцијата 2735 на Советот за безбедност на Обединетите нации,...

Свет2 часа

Северна Кореја истрела серија балистички ракети

Северна Кореја истрела неколку балистички ракети со краток дострел кон морето источно од Корејскиот Полуостров, објави началникот на Здружениот Генералштаб...

Свет3 часа

Камала Харис го одржа последниот митинг во Пенсилванија

Говорејќи на нејзиниот последен предизборен митинг во Филаделфија пред денот на изборите во понеделникот вечерта, потпретседателката Камала Харис рече дека...

Македонија11 часа

Земјотресот со епицентар во скопското подрачје

Телеметриската сеизмолошка мрежа на Република Северна Македонија, на сеизмолошките станици инсталирани ширум нашата територија, одржувани од Сеизмолошката опсерваторија при Природно-математичкиот...

Македонија12 часа

Вечерва почувствуван земјотрес во Македонија

Вечерва почувствуван земјотрес во Македонија. Информацијата е објавена и на официјалната страна на ЕМСЦ. Земјотресот е почувствуван и кај дел...

Македонија14 часа

Состојбата во земјата е стабилна и нема индиции за загрозеност на границите, констатира Советот за безбедност

Денес во Кабинетот на Претседателката се одржа конститутивната седница на Советот за безбедност. На седницата со која претседаваше претседателката Гордана...

Македонија19 часа

Пензионирани полицајци одавале службени тајни на криминалната група „Дуќанџик“ од Грчец

Јавен обвинител од ОЈО ГОКК ноќеска ја координира акцијата на Одделот за сузбивање организиран и сериозен криминал при МВР во...

Македонија20 часа

Кога има мнозинство од 78 пратеници, непотребно е да се размислува за предвремени избори, тоа е само трошок, вели Меџити

Предвремени парламентарни избори заедно со локалните в година, за министерот за животна средина, Изет Меџити, се само трошок и губење...

Македонија21 час

Венко Филипче: На Владата не ѝ оди, подготвени сме да одиме на предвремени избори

СДСМ е подготвен за предвремени избори, рече лидерот на партијата Венко Филипче на прес-конференција. Филипче беше прашан за понудата на...

Македонија23 часа

„Фронтот на Ахмети и Села е без компас“, велат од „Вреди“

„Сметавме дека 100 дена се доволно време Ахмети и Села да ја прифатат реалноста и да се свртат кон внатрешен...

Македонија23 часа

Kонститутивна седница на Советот за безбедност

Претседателката Гордана Сиљановска-Давкова свика конститутивна седница на Советот за безбедност, што ќе се одржи денеска, 4 ноември 2024 година, понеделник,...

Топ23 часа

Полицијата ги пронајде планинарите што се изгубија во Тетовско, лицата биле пренесени во болница

Вчера, во 22.10 часот, над село Пршовце, Тетовско, по преземените мерки и организираната потрага, полициски службеници од СВР Тетово во...

Регион1 ден

Млада кошаркарка ја загуби раката во страшната несреќа во Нови Сад: семејството се моли Ања да преживее

Студентката Ања Р.(23) од Параќин е тешко повредена при пад на настрешницата на железничката станица во Нови Сад. Таа се...

Свет1 ден

Анкета покажува дека Трамп губи во Ајова

Доналд Трамп ја освои американската сојузна држава Ајова, која носи шест изборни гласови, за осум процентни поени на претседателските избори...

Европа1 ден

(Видео) Кон kралот на Шпанија фрлаа кал: „Ја разбирам фрустрацијата на луѓето“

Градоначалничката на Паипорта, град во Шпанија каде жителите фрлаа кал врз кралот и премиерот, нарекувајќи ги „убијци“, рече дека тоа...

Европа1 ден

Руси нападнаа супермаркет во центарот на милионскиот град

Русија синоќа изврши нов напад врз центарот на Харков, вториот по големина град во Украина со еден милион жители, а...

Свет1 ден

(Видео) Еруптира вулканот Лаки-лаки, најмалку девет загинати

Најмалку девет лица загинаа по ерупцијата на планината Левотоби Лаки-лаки во источна Индонезија, јавува Ројтерс. Вулканот Лаки-лаки, кој се наоѓа...

Свет2 дена

Жена спасена во поплавите во Валенсија откако три дена била заробена под мртво тело

Осумдесети и седумгодишна жена е спасена откако три дена била заробена со телото на нејзината мртва снаа по поплавите во...