На денешниот редовен Совет за општи работи во Брисел, на кој по иницијатива на Италија ќе се расправа за прашањата за проширувањето на ЕУ (state of play), Италија е решена повторно да го почне процесот на проширување со продолжување на дискусијата и одржување на темата на врвот на европската агенда во поглед на позитивни одлуки во првата половина на 2020 година.

Поддршката за државата од италијанска страна е несомнена – претседателот Стево Пендаровски престојуваше во официјална посета на Италија, а неколку дена претходно премиерот Зоран Заев беше во официјална посета на својот колега Џузепе Конте. Официјалниот став на Италија останува непроменет по француското „не“ за отворање пристапни преговори со Северна Македонија.

Ова во интервју за „Макфакс“ го тврди италијанскиот амбасадор во земјава, Карло Ромео, кој, посочувајќи ги и основните слабости во реформите, истакнува дека сепак и од С. Македонија и од Албанија биле побарани храбри реформи и тешки одлуки, па оттаму разбирливо е дека треба да се отвори јасен пат за да се наградат направените напори.

Дали очекувате Вашата иницијатива да го врати прашањето за проширување повторно на европската маса?

Како што изјави италијанскиот премиер Конте, одлуката на Европскиот совет од октомври повторно да се одложи отворањето на пристапните преговори со Северна Македонија и Албанија беше историска грешка. Италија ќе стори сè за да ја поправи оваа грешка и ќе гарантира за заложбата на ЕУ за реалната и кредибилна европска интеграција на тие земји да може да се реализира. За ова прашање, Италија отсекогаш имала цврст и постојан став.

Политиката за проширување, која е фундаментална политика на ЕУ, не заврши со октомврискиот Европски совет. Италија сака повторно да го отвори процесот. Подготвени сме исто така да ги разгледаме начините на преговарачкиот механизам врз основа на еден предлог на Комисијата и да се соочиме со конструктивен дух за начини за подобрување кои може да бидат поставени од сите земји членки, но тоа не треба, според наше мислење, да се претвори во изговор за бесконечно одложување на процесот на пристапување нови членки, кој сам по себе е веќе долг. Односно, ние ќе продолжиме да работиме со Комисијата и со другите земји на ЕУ за надминување на сегашните поделби и за создавање соодветни и заеднички услови за да се постигне што е можно побргу позитивна одлука за отворање на преговорите за пристапување, со надеж тоа да биде во првата половина на 2020 година.

Иницијативите од италијанска страна се конкретни: како што споменавме – средбите во Рим, првата на премиерот Заев, и потоа, по само една недела, на претседателот на Републиката, Пендаровски, за време на кои премиерот Конте и претседателот на Републиката, Матарела, ја потврдија на највисоко ниво силната италијанска поддршка за легитимните европски и атлантски аспирации на Северна Македонија. Покрај тоа, по иницијатива на Италија, Советот за општи работи на 19 ноември ќе расправа за прашањата за проширувањето на ЕУ (state of play).

Ќе продолжиме да работиме за надминување на сегашните поделби за да се постигне што е можно побргу позитивна одлука за отворање на преговорите, со надеж тоа да биде во првата половина на 2020 година

Ставот на Италија за почнување на пристапните преговори со Тирана и Скопје останува дека овие две земји не треба да се раздвојат во процесот на пристапување, па сметате ли дека реформите се еднакво добри и во двете држави?

Секако. Во овој поглед ги споделуваме позитивните оценки, кои Комисијата ги формулира веќе две години по ред. На Европскиот совет во октомври огромното мнозинство држави на ЕУ, вклучително и Италија, беа за почнување пристапни преговори со Скопје и Тирана. Од друга страна, ова е патот избран од Европската комисија и другите тела на Унијата од 2018 година. И од двете држави беа побарани храбри реформи и тешки одлуки: затоа е разбирливо дека треба да постои јасен пат за да се наградат направените напори.

Кои се Вашите аргументи за поддршка на Северна Македонија пред верувањата на Франција дека реформите не се спроведени и дека постојат индикации за слабости, особено во реформите во судството?

Како што беше кажано претходно, за Италија, беше и е правилно да се награди Северна Македонија со почнување преговори за сè што е направено досега. Ова е заеднички напор: земјите кандидатки и потенцијалните земји кандидатки мора да ги спроведуваат реформските процеси за да бидат во согласност со стандардите на ЕУ и да се усогласат со основните вредности на ЕУ (како владеење на правото и независноста на судството) и со нејзините политики во разни сектори; зависи од нас да го сториме својот дел во вистинско време давајќи им соодветно признание на оние што постигнале резултати, од кои некои се важни како во случајот со Скопје.

ЕУ не смее да не ги исполни своите обврски, би бил ставен во прашање нејзиниот кредибилитет. Во Северна Македонија сторено е многу и правилно е тоа да се признае иако останува уште да се работи, особено во фундаменталната област на владеењето на правото, независноста на судството, слободата на медиумите и борбата против корупцијата и организираниот криминал; на крајот, во спроведувањето на реформите. Колку повеќе се работи (и добро), толку подобро.

Независноста на судството и постојаната борба против корупцијата – е од основно значење за иднината на земјата

Дали мислите дека големите корупциски скандали, кои беа откриени непосредно пред одлуката за доделување датум за членство во ЕУ, имале негативно влијание врз одлуката? И, мислите ли дека довербата во судството во Северна Македонија ќе се врати?

Искрено, не мислам така. На Европскиот совет во октомври оценката за она што досега Северна Македонија го направи и желбата да се награди земјата со почнување на преговорите беа речиси едногласни. Сепак, потоа преовладаа други логики, сите во внатрешноста на ЕУ. И за такви одлуки – да потсетам – потребна е едногласност на земјите членки.

Како што реков претходно, продолжувањето на овие реформи и политики, пред сè, независноста на судството и постојаната борба против корупцијата – е од основно значење за иднината на земјата. Реформите се клучни не само со цел еден ден да се влезе во ЕУ, туку тие се она што сите македонски граѓани го очекуваат за подобрување и зајакнување на демократските институции на државата и за општествен и економски развој.

Италија во повеќе наврати истакна дека земјите од Западен Балкан долго време се приоритет на италијанската надворешна политика, која има цел да ги интегрира во ЕУ нудејќи им можност за економски развој, политичка и општествена стабилност во регионот. Ако не се добие датумот, дали Европската Унија ризикува да ги мотивира земјите од Западен Балкан да се насочат кон исток (Русија)?

Како што споменав претходно, во односите со земјите од Западен Балкан, Италија отсекогаш имала многу доследна позиција: Балканот претставува област со приоритетен интерес. Од раните 2000 години ние сме меѓу првите земји, ако не и апсолутно првата што зборува за европската перспектива на регионот, кога многумина – да потсетам – се двоумеа да го сторат тоа. Верувам дека и денес, односно, пред сè, денес, далекосежната визија на Италија за улогата на регионот и неговата иднина во ЕУ останува силен и валиден конкретен предлог и покрај многуте тешкотии. Како што неодамна изјави премиерот Конте, чувствуваме итност да им дадеме соодветни одговори на легитимните аспирации на балканските земји, кои се европски земји и се чувствуваат европски.

Целта на Италија е да ја приближи Северна Македонија (и другите земји од регионот) што е можно поблиску до Брисел за да се постигне – кога ќе се исполнат условите – полноправно членство во ЕУ. Безбедност, политичка стабилност, реформи за владеење на правото и правдата, борба против корупцијата, борба против верскиот фундаментализам, миграциските феномени, општествен и економски раст: ова се заедничките стратешки приоритети за кои сите мора да работиме заедно – земјите на ЕУ и земјите во регионот.

Всушност, и покрај длабокото разочарување од октомврискиот Европски совет, претставниците на институциите и на сите политички партии во Северна Македонија потврдија дека европската интеграција е единствената можна алтернатива и процентот на граѓани што се за влез на земјата во ЕУ останува многу висок. Ова е многу охрабрувачко, но ЕУ не смее да разочара и мора да биде веродостојна во својата заложба кон интеграцијата. Ние сакаме заложба од страна на ЕУ, а не недостиг од неа.

Италија не стравува од можноста за неконтролирана миграција од Северна Македонија и Албанија во земјата?

За време на миграциската криза 2015-2016 година, беше јасно дека Северна Македонија е земја на транзит по т.н. балканска рута. Од друга страна, Италија, поради својата географска положба и соодветноста на нејзината територија (долг отворен полуостров во центарот на Медитеранот), е една од главните дестинации за мигрантите што сакаат да пристигнат во Европа. Токму од оваа причина Италија отсекогаш барала поголема солидарност во напорите од другите земји на ЕУ и миграциска политика на ЕУ, која ќе биде заедничка и прифатлива за сите. И од оваа причина важно е да се отворат пристапните преговори со Северна Македонија за земјата да се вклучи сè повеќе и повеќе и да соработува цврсто во областа на миграциските политики.

Советот за општи работи оваа недела може да претставува прва корисна можност за зараснување на фрактурите кои се појавија во октомври

На редовниот состанок на Советот за општи работи, кој ќе се одржи во вторник на 19 ноември, предвидена е дискусија за прашањето за пристапување (за добивање датум) за Северна Македонија.

Како што споменавме порано, Италија е решена повторно да го почне процесот на проширување со продолжување на дискусијата во секоја можност во Брисел и одржување на темата на врвот на европската агенда во поглед на позитивни одлуки во првата половина на 2020 година.

Всушност, токму по италијанска иницијатива, Советот за општи работи од 19 ноември ќе расправа за прашањата за проширувањето на ЕУ. Се работи за дискусија за тековната состојба (state of play) по Европскиот совет во октомври и нема да се одреди датум за почнување на преговорите.

Но, важно е затоа што, како Италија, веруваме дека Советот за општи работи оваа недела може да претставува прва корисна можност за зараснување на фрактурите што се појавија во октомври канализирајќи го дијалогот кон конструктивен пристап ориентиран кон отворање преговори со Скопје и Тирана.

Како Италија го гледа преспанскиот договор, со кој се заврши речиси тридеценискиот спор меѓу двете земји?

Без да ризикуваме, да бидеме реторични – преспанскиот договор е историски договор, кој не само што стави крај на долгиот билатерален спор меѓу Северна Македонија и Грција туку претставуваше и претставува еден од најдобрите примери во последните години за мирно решавање на споровите меѓу соседни држави, кој може да донесе стабилност во нивните земји и Балканскиот Регион и конкретни перспективи за развој вклучувајќи го и економскиот развој, и тоа благодарение на европските интеграции. Договор што може да биде корисен за регионот, кој, како и Европа, има потреба од позитивни примери.

За што разговараа италијанскиот премиер Џузепе Конте и премиерот Зоран Заев за време на нивната средба во Рим? Дали поканата дојде веднаш по француското вето?

Веднаш по октомврискиот Европски совет, премиерот Конте го покани премиерот Заев во Рим да ја потврди во ова тешко време силната италијанска поддршка охрабрувајќи ја Владата во Скопје да ги продолжи напорите преземени во реформите.

Северна Македонија има право да го почне својот пат кон членството во ЕУ, а Италија ќе гарантира посветеност кон овој процес. Премиерот Конте испрати јасна порака до народот на Северна Македонија за да се спречи обземањето од чувството на неизвесност и разочарување: „Италија ве поддржува“.

За време на средбата меѓу двајцата премиери беше истакната и извонредноста на билатералните, политичките, економските и на културните односи. Целокупната размена помеѓу двете земји во последните години забележува двоцифрен раст (речиси 615 милиони евра во 2018 година), веќе во пораст во првите шест месеци од 2019 година и со сè уште многу простор за зајакнување на економско-трговската соработка и италијанските инвестиции. Големо отворање на локалниот пазар за италијански компании, кои може да инвестираат во инфраструктурата, енергетиката, животната средина и одбраната.

На крајот, премиерот искажа особена почит за промовирањето на италијанскиот јазик и култура во Северна Македонија, на пример, со можноста италијанскиот јазик да се изучува како втор странски јазик по избор во локалните училишта.

Според податоците на Заводот за статистика, третина од населението во земјата не може да си дозволи три оброка дневно, додека голем е процентот на расипништво, односно на оние што фрлаат храна. Од Банката за храна, која е основана во 2011 година, преку 21 организација во 15 града, се обезбедува храна за најранливите социјални групи. Основач и претседател на оваа банка е Душко Христов, кој вели дека од почетокот кога банката успевала да обезбеди 1 тон храна годишно, денес успева да акумулира 200 тони храна, која стигнува таму каде што е најпотребна. Според него, итно треба да се изгласа новиот закон со кој ќе се овозможи компаниите да бидат мотивирани да донираат храна, а со постојната регулатива ним сега повеќе им се исплати храната да ја фрлат на „Дрисла“.

„Додека 30 отсто од населението се справува со глад, во Македонија се фрла храна во количина колку град како Кочани да јаде цела година. Мора да им се подигне свеста и на компаниите и на индивидуалците за да станеме ефикасни во битката со сиромаштијата. Сепак, важно е да се изгласа новиот закон со кој компаниите ќе бидат мотивирани да донираат храна“, вели Христов.

Христов вели дека кај нас нема дефиниција за тоа што е вишок храна и сигурно е дека има доволно производство за да нема гладни, но начинот на донација и редистрибуција треба да стане поефикасен. Тој тврди дека претседателот на државата, Стево Пендаровски, му ветил дека ако е потребно, на располагање ќе биде и војската кога станува збор за организирано разнесување на потребните пакети со храна.

„Се случува да треба да се однесе пакт со храна за едно лице во некое место и излегува дека транспортот до таму чини повеќе отколку целата пратка. Проблемот со вмрежување и дистрибуција на храната е голем, но секако решлив доколку се има слух за проблемот. Има компании што со своите возила со кои разнесуваат производи до маркетите се нудат да превезат и пакети од банкката за храна“, вели Христов.

И натаму е голем проблемот да се стигне до реалните бројки и списоци на луѓето на кои им е потребна помош.

„Се обидуваме преку општините да добиеме точен список на луѓе што се социјално загрозени. Но, овие списоци не се обновени, па се случува да дистрибуираме храна за веќе починати лица. Општините треба повеќе да се ангажираат за да ни помогнат да стигнеме онаму каде што е најпотребно“, вели Христов.

Минатиот месец на тркалезната маса со наслов „Како да го одржиме системот за донација и редистрибуција на вишокот храна“, организирана во рамките на „ВСС ефект проектот“, финансиран од Европска Унија, првпат на Балканот присуствувале претседателот и генералниот секретар на Европската федерација на банките за храна – ФЕБА, г. Жак Мари Ванденшрик и г-ца Ангела Фриго.

„Искуството на ФЕБА и најдобрите европски практики беа претставени пред многуте присутни од речиси сите засегнати страни, кои мораат да одговорат на феноменот и проблемот со расипништвото на храната наспроти сè поголемата сиромаштија и гладoт кои се присутни во нашето општество. Нивното присуство и презентации побудија значајна дискусија во поглед на Законот за донирање вишок храна, на кој се работеше од крајот на февруари до крајот на јули оваа 2019 година, а во која работна група и ние како организација бевме вклучени. Информацијата за законот е закачена на ЕНЕР и очекуваме дека до крајот на годинава ќе биде изгласан“, вели Христов.

Актерката Сања Арсовска, која веќе две години како претседателка на Синдикатот за култура на Македонија гласно зборува за неправдите на вработените во културата, доби ветување од премиерот Зоран Заев дека по 15 години, кончено до крајот на годината, ќе биде потпишан новиот колективен договор.

Многубројни протести на вработените во културата, како и најмасовниот марш што се одржа неодмана, дадоа резултат. Со овој договор треба да се исправат неправдите, како астрономските разлики во платите меѓу дејностите, потоа исплаќање теренски дневници и други надоместоци. Според Арсовска, ова е историска шанса вработените во културата да добијат подостоинствени и поправедно распределени примања. Таа забележува дека во општиот културолошки контекст реформите се движат бавно и без идејна стратегија, но вели дека има подемократска атмосфера, во која барем гласно може да се негодува за проблемите.

„Сакам да бидеме револуционери и да ги туркаме работите напред. Имаме репрезентативен синдикат кој со години беше втурнат на маргините, но со голема упорност и посветеност во последните две години успеавме да дојдеме до договор за нивелација на платите и сега да го потпишеме колективниот договор. Злоупотреби и ставање на личните интереси пред колективните имало и ќе има, но барем да се сведат на минимум“, вели Арсовска, која во интервјуто директно и исцрпно одговори на прашања поврзани со болките во домашната културна политика.

Арсовска е вработена во Драмскиот театар. На пошироката јавност ѝ позната по детското шоу „5+ фамилија“ и по ТВ-серијата „Инсајдер“, но и по впечатливи улоги во театарот.