Во ноември 2025 година, Кинотеката на Македонија повторно ја потврдува својата мисија како чувар на филмската меморија и храм на седмата уметност. Програмата овојпат е осмислена како богат и инспиративен мозаик што ги поврзува различните генерации на филмски автори, традиции и културни контексти – од македонските класици кои ја обликуваа националната кинематографија, преку светските филмски легенди, до современите експериментални визии кои го преиспитуваат самиот медиум на филмот. Ноември во Кинотеката ќе биде месец на сеќавање, омаж и откривање – време кога филмот станува огледало на историјата и внатрешен простор на размисла.

I. Македонската филмска ризница – враќање кон корените

Еден од најзначајните сегменти во ноемвриската програма е циклусот посветен на антологиските дела од постарата македонска продукција. Овие проекции не претставуваат само носталгично патување низ времето, туку и жива лекција за тоа како еден мал филмски простор создал дела што ја надминуваат локалната рамка и станале дел од пошироката културна историја на регионот.

Во рамките на циклусот ќе бидат прикажани класичните филмови како „Македонска крвава свадба“, ремек-дело кое со својата драмска експресија и историска симболика го втемелува митот за колективното страдање и непокорот; „Мис Стон“, филм што низ историски контекст ја разработува темата на непокорот и личната драма; „Хај-Фај“, едно од најоригиналните и социјално ангажираните дела од крајот на осумдесеттите години; и „Три Ани“, интимна драма од крајот на педесеттите, што маестрално ги обединува документарното и фиктивното, личното и универзалното.

Со овој избор, Кинотеката ја потсетува публиката дека македонскиот филм е повеќе од архивски запис – тоа е жива традиција што постојано се надградува и преосмислува. Секое ново гледање на овие дела отвора нова перспектива, не само кон филмот, туку и кон нас самите – кон тоа како се менуваме и што значи да се има колективна визуелна меморија.

II. Почести за светските легенди – Ричард Бартон и Клаудија Кардинале

Ноември 2025 е исполнет со големи јубилеи и in memoriam моменти што ја нагласуваат универзалната поврзаност на филмската уметност.

Оваа година се одбележуваат сто години од раѓањето на Ричард Бартон, великан на британското и светското глумиште, актер со глас и присуство што ја дефинираа златната ера на класичниот филм. По тој повод, Кинотеката ќе го прикаже филмот „Waterfront“ (1950) – рано и впечатливо дело во кое Бартон ја демонстрира својата природна сила на актерска трансформација и драмска суптилност. Овој омаж е потсетник на неговата длабока човечност и на неповторливата посветеност што го врежа неговото име во историјата на филмот.

Истовремено, програмата ќе ѝ оддаде in memoriam почест на Клаудија Кардинале, икона на европската кинематографија, чија убавина, интелигенција и емотивна длабочина ја обликуваа естетиката на италијанскиот филм. Низ внимателно селектирани проекции, Кинотеката ќе ја претстави како симбол на женската елеганција, сила и артистичност во златниот период на европскиот филм.

Овие омажи не се само потсетување на двајца актери со легендарен статус – тие се и сведоштво дека филмот, преку човечките ликови, ја чува меморијата на светот со сите негови страсти, идеали и заблуди.

III. Истокот и експериментот – нови филмски хоризонти

Како составен и неизбежен дел од ноемвриската програма, Кинотеката традиционално го пречекува 18-то издание на Фестивалот на јапонски филм, културна манифестација што веќе претставува вистински мост меѓу македонската и јапонската филмска култура. Во соработка со Амбасадата на Јапонија, фестивалот ќе понуди ексклузивен избор на современи и класични јапонски филмови – дела што го спојуваат визуелниот минимализам со длабоката духовност и поетската емотивност. Од новите генерации автори до ретроспективни проекции на мајсторите на јапонската кинематографија, оваа програма претставува културна медитација и потсетник дека филмот може да биде пат кон внатрешен мир.

Посебен акцент овој месец има и селекцијата на филмови на Марк Рапапорт, еден од најинтелектуално провокативните и субверзивни автори на кинематографската независна сцена. Неговите дела, кои маестрално ја спојуваат фикцијата со документарното и реалноста со иронијата, функционираат како филмски есеи што го преиспитуваат односот меѓу филмот, идентитетот и митологијата на Холивуд. Прикажувањето на Рапапорт во Кинотеката е вистинска културна авантура – дијалог меѓу традицијата и експериментот, меѓу класиката и современата филмска мисла.

IV. Кинотеката како простор на живо сеќавање

Ноемвриската програма претставува јасен показател за значењето на Кинотеката на Македонија – институција што е истовремено архива и лабораторија, меморија и инспирација. Тука филмот не постои само како уметност на минатото, туку како средство за разбирање на сегашноста и градење на културната иднина. Со внимателно одбрани филмови од различни епохи и континенти, Кинотеката создава континуитет и дијалог меѓу традицијата и новите идеи, меѓу македонската историја и светската култура.

Во месецот на магливи ноќи и внатрешни размислувања и промислувања, кино-салата повторно ќе стане светилиште на светлината и сенките. Публиката ќе може да патува низ времето, да се сретне со митови, легенди и нови филмски јазици. Ноември 2025 во Кинотеката на Македонија не е само филмска програма – тоа е покана за духовно доживување, за дијалог со историјата и со себеси, за повторно откривање на магијата наречена филм.

Целосна ПРОГРАМА

Во Културно информативниот центар во Скопје утре, 31.10., во 20 часот ќе биде отворена изложбата „Мал формат-Миниартура“ на Друштво на ликовни уметници на Македонија.

Ќе бидат претставени дела во дводимензионален и тродимензионален формат – цртежи, слики, колажи, скулптури, објекти, графики и дела во други техники од членовите на уметничката асоцијација.

Малиот формат и минијатурата се чести модели на запишување на фази од процесот на реализација на ликовните дела и со тоа се дел од тековната продукција на ликовните уметници. Во тој процес и продукцијата на финални ликовни дела во помал формат е од особено значење бидејќи дава посебно место на јасната идеја, прецизноста во реализацијата на делата и актуелност на понудениот концепт.

Проектот е поддржан од Министерството за култура и туризам.

Деновиве на Амазон, Bookshop.org, Palace Marketplace, Odilo, cloudLibrary, Borrow Box и други книжевни платформи беше објавена научнофантастичната новела „До_адната книга“ со апсурдистичко-сатирични и експериментални книжевни елементи од Стефан Марковски, која минатата година ја доживеа и својата објава на македонски јазик.

Новелата, со англиски наслов „The Bo®ing Book: A Sci-Fi Satire about the Art of Whatever Meaning Can Be“, има динамично дејство кое се развива низ повеќенасочна, сложена и нелинеарно структурирана композиција, подлегнувајќи на постојани и тешко предвидливи пресврти, кои освен што ја одразуваат повеќеслојноста на самата реалност, ја наоѓаат својата улога и како дел од експериментот кој е и централна тема.

Една од главните области на овој истражувачки експеримент е развивањето спефицични облици на вештачка интелигенција чијашто цел, покрај другото, е и проучувањето на досадата, наспроти афинитетите и допаѓањата, со цел подлабинско и посеопфатно разбирање на човекот и човечкото преку уште една негова одлика.

Книгата има 134 страници и е достапна во печатена и електронска верзија, вклучувајќи тврд и мек повез, како и Киндл формат.