Свет
Власта се затвора со закон

Македонија е еднинствена земја од Југоисточна Европа која нема закон за слободен пристап до информациите од јавен карактер и е на добар пат да донесе лош закон од оваа област, тврдат македонските експерти.
БОЖЕМ ДОСТАПНОСТ НА ИНФОРМАЦИИ, А СЕ СТАНУВА ДРЖАВНА ТАЈНА
Македонија е еднинствена земја од Југоисточна Европа која нема закон за слободен пристап до информациите од јавен карактер и е на добар пат да донесе лош закон од оваа област, тврдат македонските експерти. Тие велат дека, предлог законот за слободен
Македонија е еднинствена земја од Југоисточна Европа која нема закон за слободен пристап до информациите од јавен карактер и е на добар пат да донесе лош закон од оваа област, тврдат македонските експерти. Тие велат дека, предлог законот за слободен пристап до информациите од јавен карактер, кој е доставен во Собранието, е најлош од сите верзии што досега од 2003 година се изготвени од Министерството за правда во соработка со невладиниот сектор.
"Предлог законот е под признатите меѓународни стандарди. Овој закон не го промовира слободниот пристап до информациите, туку го ограничува", тврди Климе Бабунски, од Институтот за социолошки политички и прани истражувања.
"Ова е празен закон, кој ако не претрпи измени нема да функционира во пракса", смета Роберто Беличанец од ИРЕКС Македонија. "Се додека не падне законот пред Европскиот суд, тој ќе биде мртов, неспроведлив", вели тој.
Законот, велат експеритите е така скроен што добивањето на некоја информација зависи исклучиво од волјата на државните институции. Службеното лице на располагање има девет причини на кои ќе може да се повика во секое време за да не даде информација. "Практично нема да има информација која нема да биде прогласена за недостапна повикувајќи се на една од овие причини", вели Бабунски. Има и нелогични причини поради кои нема да се добиваат информации. Пример, државните институции ќе можат да кријат информации од сферата на заштита на животната средина за да ги заштитат загрозените водови животни. "Ова навистина е назимсливо. Од интерес на заштита на животната средина е да се кажат информациите за да се поправат состојбите, а не да се кријат", вели Бабунски.
Најсериозен недостаток, според него, е што нема независно тело кое ќе може да ја симне тајноста на класифицираната информација, туку тоа е оставено на слободната волја на државниот орган, од кој се бара информацијата. "Независна комисија може да процени дали јавниот интерес преовладува над другите интереси, но Министерството за правда одби такво решение со објаснување дека нема пари", вели Бабунбски. Тој е убеден дека во случајот не се проблем парите туку недостасува политичка волја. "Правда најде пари да формира одделение за слобоиден пристап до ифромациите во рамките на министерството, а нема пари за Независна Комисијата", смета тој.
Ако службено лице одбие да одговори најдоцна во рок од 40 дена од денот кога е доставено барањето граѓанинот ќе може да тужи на суд. Ако се докаже вината на службеното лице, тој ќе биде казнет со парична казна до 50 илјади денари. "Ако судот утврди вина за службеното или одговорното лице, судот не само што треба да ги осуди, туку треба и да им наложи да ја дадат бараната информација, во спротивно ќе сторат кривично дело за поткопување на уставниот поредок, за што предвидена е казна затвор од 12 години", вели Беличанец.
Според него, овој закон треба да биде лек специјалис и да надвладее над другите закони кои покриваат истата област. Може да се случи правото стекната со овој закон да се ограничи со друг. "Во завршните одредби треба да се наведат сите членови од други закони и тие да се укинат оти предност има слободниот пристап, а не ограничувањата", вели Беличанец.
Експертите тврдат дека несоодветна е и жалбената постапка. Ако граѓанинот биде одбиен да добие информација има право на жалба, а жалбената постапка ќе се одвива според одредбите на законот за управна постапка, која може да се развлечка со години. "Секој разумен човек нема да сака да бара информација со години и ќе се откаже", истакнува Бабунски.
Законот не ги заштитува таканаречените "свиркачи", кои во јавност ќе процурат информација која ќе покаже лошо работење на некоја институција. "Законот треба да ги потикне луѓето што располагат со информации да ги дадат, а не да влее страв кај државните службеници", смета Бабунски.
Експертите се убедени дека пропустите на законот нималку не се наивни. Власта доброволно се откажува од еден моќен инстримент во борбата против корупцијата. "Ако има слободен пристап до информациите, Ќе има помала корупција. Тоа е докажана пракса во светот", вели Климе Бабунски. Н.Селмани
***
Во Македонија граѓаните имаат фиктивно право да бараат од државните институции информации од јавен карактер, но реално нив може и никогаш да не ги добијат. Правото за располагање со информациите од јавен карактер е уставно загарантирано, но тоа право фактички е мртво и граѓаните не можат да го реализираат оти нема закон што ќе го регулира начинот на остварување на тоа право.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Свет
„Борбата не е завршена“ – Нетанјаху решен да ги врати сите тела на заложниците

Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху изјави дека Израел е решен да ги врати сите тела на заложниците што сè уште се во рацете на Хамас.
Тој ја повтори својата порака за време на одбележувањето на втората годишнина од нападот на Хамас велејќи:
„Борбата уште не е завршена, но едно е јасно – секој што ќе крене рака против нас, ќе плати висока цена“.
Израел го обвини Хамас за прекршување на договорот за примирје, според кој сите заложници – живи и мртви – требало да бидат предадени до понеделник. Хамас предаде 20 живи заложници и девет тела, но тврди дека за другите му е потребна специјална опрема за пребарување под урнатините.
Министерот за одбрана Израел Кац порача дека ако Хамас не го почитува договорот, Израел во координација со САД ќе ја продолжи офанзивата до целосен пораз на организацијата.
Свет
Мерц предлага заем од 140 милијарди евра за Украина, обезбеден со рускиот замрзнат имот

Германскиот канцелар Фридрих Мерц најави дека на претстојниот самит на ЕУ ќе предложи Украина да добие заем од 140 милијарди евра, гарантиран со замрзнатиот имот на Руската централна банка.
Средствата би биле наменети исклучиво за финансирање на одбраната, а Киев би ги вратил дури по добивањето репарации од Русија.
Планот е усогласен со иницијативата на Урсула фон дер Лајен за користење на руските средства како гаранција, без директно задирање во нив.
Свет
Официјалната истрага покажа дека подморницата „Титан“ имплодирала поради лоша конструкција

Американска истражна агенција утврди дека подморницата „Титан“ на компанијата „Оушенгејт“, која имплодира за време на нуркањето кај остатоците на бродот „Титаник“ во јуни 2023 година, беше уништена поради низа сериозни недостатоци во дизајнот и тестирањето, објави Би-би-си.
Во несреќата загинаа сите пет лица на бродот, вклучувајќи го и директорот на „Оушенгејт“, Стоктон Раш.
Според извештајот на Националниот одбор за безбедност на сообраќајот (НТСБ), процесот на инженерскиот развој на „Титан“ бил несоодветен, што довело до грешки што предизвикале подморницата да не ги исполни стандардите за цврстина и издржливост.
Националниот одбор за безбедност на сообраќајот тврди дека „Оушенгејт“ никогаш правилно не го тестирал „Титан“ и затоа не знаел колку всушност е силна подморницата. Покрај тоа, компанијата не била свесна дека бродот е оштетен и требало да биде повлечен од употреба пред фаталното нуркање.
„Титан“ исчезна во Северен Атлантик додека се обидувал да стигне до остатоците од „Титаник“, кои се наоѓаат на речиси 600 километри од канадскиот град Сент Џонс во покраината Њуфаундленд и Лабрадор.
Во август 2024 година крајбрежната стража на САД издаде посебен извештај во кој ја опишува несреќата како да можела целосно да биде спрачена и ја критикува „Оушенгејт“ за „сериозно погрешни безбедносни практики“.
Подморницата на своето последно патување ја управувал Стоктон Раш, а бил придружуван од познатиот истражувач на длабокоморските дна, Пол-Анри Наргеолет, британскиот милијардер Хамиш Хардинг и пакистанскиот бизнисмен, Шахзада Давуд, и неговиот 19-годишен син, Сулејман Давуд.
Сите платиле до 250.000 долари за да учествуваат во експедицијата.
За време на истрагата, НТСБ откри сериозни проблеми во безбедносната култура на „Оушенгејт“. Додека некои вработени тврдеа дека безбедноста е приоритет, други, вклучувајќи го и поранешниот директор за поморски операции и еден техничар, опишаа работна средина „во која безбедноста, а особено прашањата за дизајнот, систематски се игнорираат“.
Еден техничар рече дека имал забелешки на деловниот модел на „Оушенгејт“, особено на практиката патниците да се нарекуваат специјалисти за мисија за да се избегнат законски ограничувања. Според американските прописи, нелегално е да се превезуваат патници на експериментални подморници.
Техничарот рече дека го предупредил Раш велејќи: „Не можете само да ја смените титулата на некого ако сте платени за тоа“. Во подоцнежен разговор за истото прашање Раш наводно му рекол: „Ако крајбрежната стража стане проблем, ќе купам конгресмен и ќе го решам“.
фото: принтскрин