Свет
Државните информации зад девет катанци
Тајна е колку држави не’
признале под уставно име, колку се потрошени за „Инвестирајте во Македонија“,
колку загадува „Окта“… ова е само дел од неславниот почеток на примената на
Законот за слободниот пристап до информации од јавен карактер
ИСТРАЖУВАЊЕ НА ИНСТИТУТОТ „ОТВОРЕНО ОПШТЕСТВО“
Тајна е колку држави не’
признале под уставно име, колку се потрошени за „Инвестирајте во Македонија“,
колку загадува „Окта“… ова е само дел од неславниот почеток на примената на
Законот за слободниот пристап до информации од јавен карактер
Министерството за надворешни работи не одговара колку држави ја признале
Македонија под уставното име, Владата не кажува колку потрошила за кампањата
„Инвестирај во Македонија“, МВР не го дава извештајот за примената на Законот
за пристапот до тајните досиеја… Ова е неславниот почеток на примената на
Законот за слободниот пристап до информации од јавен карактер, кој е во сила од
септември 2005 година. Образот на државните и локалните институции го обелуваат
некои општини и министерства. Ова се резултатите од истражувањето на институтот
„Отворено општество“, кое се’ уште трае.
– Во светот граѓаните добиваат 60 до 70 отсто од бараните информации, а кај нас
30 отсто. Нашите институции најчесто не одговараат на барањата. Можеби причина
е недоволната информираност за обврските од законот – вели Неда Коруновска,
координатор на правната програма во Институтот.
Владата не одговорила на ниедно барање за информација. Законскиот рок за
одговор е 30 дена, па против Владата се поднесени жалби затоа што не одговорила
на прашањата колку чини кампањата „Инвестирај во Македонија“, а не ги дала ни
купопродажниот договор за „Окта“ и одлуката за поделба на ЕСМ. Институциите
може да одбијат да дадат информации ако тие се класифицирани, лични или
доверливи, но мора да им одговори на граѓаните. Иако информацијата не е никаква
тајна, МНР не одговара колку држави ја признале Македонија под уставното име.
МВР, пак, одговара на барањата, но најчесто одбива да ги даде, оти се
класифицирани. Така, тоа не го дава извештајот за примена на Законот за пристапот
до тајните досиеја оти информацијата била строго доверлива, иако таа требаше да
биде заштитена 5 години, а е побарана по истекот на тој рок. Истата информација
не ја дава ни Државниот архив зашто не била негова. Според законот,
информацијата ја дава и оној што ја има.
Министерството за екологија и пред овој закон имаше обврска од Архутската
конвенција да дава информации, но сега не одговара на ниту едно барање. На
пример, молчи дали има и колкаво е загадувањето на животната околина од „Окта“.
Министерството за локална самоуправа го пренасочило барањето за информацијата
колкав е долгот на општините за 2006 година. Одговор стасал од Министерството
за финансии, но по поднесена жалба поради истек на рокот. Министерството за
образование, пак, барателот го упатил во Градот и општините за списокот на
училишта во Скопје. Министерството за финансии одговорило колкав е бројот на
вработени преку агенцијата за привремени вработувања, а ги дало и стратегискиот
план и листата на информации од јавен карактер. На овие прашања, пак, не
одговорило Министерството за здравство. Министерството за образование
одговорило на дел, а Министерството за транспорт ги одговорило сите, па и
прашањето колку дена министерот бил отсутен од работа и колку пари биле
потрошени за неговите службени патувања.
Истражувањето покажало дека најзатворени се јавните претпријатија. Општините се
поотворени. Градот Скопје, Карпош, Кисела Вода, Пехчево, Штип, Велес и Карбинци
одговориле на сите барања. Во Аеродром не одговараат со образложение дека биле
нова општина, а Бутел барал 9.000 денари за да ја состави информацијата за
составот на училишните одбори.
Од политичките партии бил побаран регистарот на донации за изборите, но тие
одбиле да ги дадат со образложение дека не потпаѓаат под законот. Тие
фигурираат во централниот регистар, па некои од жалбите биле решени во полза на
барателите на информации. И нотарите сметаат дека не се опфатени со Законот за
слободниот пристап до информации.
Законот предвидува прекршочни казни од 20.000 до 50.000 денари за службените
или одговорните лица во институциите што нема да дадат или ќе дадат неточни
информации.
Шуто Оризари не сака прашања
Општината Шуто Оризари не сака ни да ги прими барањата на граѓаните за
информација. Институтот „Отворено општество“ преку граѓани го побарал Статутот
на Општината за да види дали функционира законската обврска информациите да се
даваат и на јазикот на заедниците каде што тие се над 20 отсто. На граѓаните не
им било дозволено ни писмено ни усно да ја побараат информацијата.
Натали Н.Сотировска
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Свет
(Видео) Силна експлозија на автомобил во главниот град на Индија, најмалку 10 мртви
Силна експлозија на автомобил-бомба потресе прометна област на индискиот главен град вчера, при што загинаа најмалку 10 лица, а десетици беа повредени, што ги натера властите да ги зајакнат безбедносните мерки низ целата земја. Цела Индија е на нозе, објави Си-ен-ен.
Експлозијата се случи во близина на иконската Црвена тврдина, позната и како Лал Кила, споменик од 17 век кој е симбол на независноста на Индија. Областа, популарна туристичка дестинација позната по своите живи пазари и улични продавачи, веднаш беше трансформирана во сцена на хаос и уништување.
Инцидентот, реткост за големата метропола со повеќе од 30 милиони луѓе, остави трага од пустош во срцето на Делхи. Снимките од местото на настанот покажаа ужасни сцени: густи, портокалови пламени во ноќното небо, уништени возила и жртви расфрлани преку улицата.

Причината за експлозијата сè уште е непозната, а индиската влада не потврди дали станува збор за намерен чин. Министерот за внатрешни работи Амит Шах вчера изјави дека властите „ги истражуваат сите можности“. Сепак, полицијата во Делхи го истражува случајот според индискиот закон за борба против тероризмот, потврди заменик-комесарот на полицијата во Северен Делхи, Раџа Бантија, за Си-ен-ен.

Повеќе од 30 лица се „сериозно повредени“, рече д-р Маниш Кумар Џа, лекар во локалната болница Лок Најак.
„Многумина нема да се опорават“, додаде тој во изјава за новинарите.

Индискиот премиер Нарендра Моди изрази сочувство до семејствата на жртвите. „Нека повредените закрепнат што е можно поскоро“, рече тој во објава на социјалната мрежа Икс.
Condolences to those who have lost their loved ones in the blast in Delhi earlier this evening. May the injured recover at the earliest. Those affected are being assisted by authorities. Reviewed the situation with Home Minister Amit Shah Ji and other officials.@AmitShah
— Narendra Modi (@narendramodi) November 10, 2025
Министерот за одбрана Раџнат Сингх во вторник најави дека „наодите од истрагата наскоро ќе бидат објавени“.
„Би сакал цврсто да ја уверам нацијата дека одговорните за оваа трагедија ќе бидат изведени пред лицето на правдата и нема да бидат поштедени под никакви околности“, напиша Сингх на Икс.
фото: принтскрин
Европа
(Видео) Украинците ја нападнаа Русија со дронови: погодена голема рафинерија за нафта
Рафинерија за нафта во рускиот град Саратов беше нападната од украински беспилотни летала во текот на ноќта, според објавите на локалните канали на Телеграм кои споделија снимки на кои наводно се гледаат експлозии во објектот.
Гувернерот на областа Саратов, Роман Бусаргин, потврди на Телеграм дека беспилотните летала оштетиле цивилна инфраструктура, но не кажа директно дали самата рафинерија била погодена. Руските медиуми објавија дека по инцидентот привремено се воведени ограничувања за летови на регионалниот аеродром.
Ukrainian attack drones just successfully struck Russia's Saratov oil refinery, setting the facility ablaze.
The refinery, owned and operated by Russia's Rosneft, processes about 7 million tons of crude oil per year. pic.twitter.com/9S9Qn45YfF
— OSINTtechnical (@Osinttechnical) November 10, 2025
Рафинеријата во Саратов произведува повеќе од 20 видови нафтени деривати, вклучувајќи бензин, дизел, мазут и битумен. Според податоците на украинскиот Генералштаб, во 2023 година фабриката преработила околу 4,8 милиони тони сурова нафта.
Саратов е важен индустриски центар, сместен на околу 150 километри од границата со Казахстан и приближно 600 километри источно од украинскиот фронт.
Инцидентот се случил во време кога Русија бележи серија слични експлозии и пожари во објектите на енергетската инфраструктура, а Москва сè повеќе ја обвинува Украина за напади со беспилотни летала врз цели длабоко на руска територија.
фото: принтскрин
Свет
(Фото) Пчела „Луцифер“ пронајдена во Австралија
Австралиските научници открија нов вид на автохтона пчела со ситни рогови, на која ѝ го дадоа соодветното „пеколно“ име, Луцифер, објави Би-би-си.
Видот Megachile lucifer беше откриен од истражувачи додека набљудуваа ретко диво растение кое расте исклучиво во областа Бремер Рејнџс во Западна Австралија, околу 470 километри источно од Перт.
Женките имаат мали рогови
Според водечкиот истражувач, докторката Кит Прендергаст од Универзитетот Куртин, „карактеристичните мали рогови“ се присутни само кај женките и би можеле да се користат за одбрана, собирање полен и нектар или за собирање материјали како смола за градење гнезда.
„Женката ги има овие неверојатни мали рогови на лицето“, рече д-р Прендергаст. „Кога го пишував описот на новиот вид, во тоа време ја гледав серијата на Нетфликс ‘Луцифер’ и името совршено се вклопуваше. Плус, јас сум голем обожавател на ликот, па немаше прашање.“
Името Луцифер, што на латински значи „носител на светлина“, според нејзините зборови, исто така ја симболизира потребата од поголема заштита и истражување на австралиските пчели и подобро разбирање на тоа како се опрашуваат загрозените растенија.
Во христијанската теологија, Луцифер често се идентификува со паднат ангел кој се побунил против Бога и бил исфрлен од рајот поради неговата ароганција. Иако латинското име Луцифер првично значи „носител на светлина“ и се однесува на утринската ѕвезда (Венера), подоцна стана симбол на Сатаната во библиската и теолошката традиција.
Се бара заштита
Студија објавена во Journal of Hymenoptera Research ги повикува властите официјално да ја прогласат областа каде што се откриени нов вид пчели и ретко диво растение за заштитено подрачје за да се спречи уништување на шумите и уништување на живеалиштата.
„Бидејќи новиот вид и загрозеното растение се наоѓаат на истата мала област, и двете би можеле да бидат изложени на ризик од губење на живеалиштата и закани како што се климатските промени“, предупреди д-р Прендергаст. Таа додаде дека многу рударски компании дури и не ги земаат предвид автохтоните пчели во нивните проценки на влијанието врз животната средина.
„Како резултат на тоа, може да губиме неоткриени видови, вклучително и оние што играат клучна улога во зачувувањето на загрозените растенија и екосистеми. Ако не знаеме кои пчели постојат и од кои растенија зависат, би можеле да ги изгубиме и двете пред дури и да ги знаеме“, заклучи таа.
фото: принтскрин

