Контакт

Daily news

Двајца македонски астрофизичари одговараат на 5 прашања за гравитациските бранови

Објавено пред

На 17 август голем дел од астрономите ширум светот, вклучувајќи нè и нас, добија порака од LIGO дека е забележан уште еден извор на гравитациски бранови. Сите опсерватории на Земјата и во орбита околу Земјата го насочија натаму погледот наоѓајќи знаци од експлозија од таканаречената килонова. Оваа килонова, во галаксија оддалечена 130 милиони светлосни години од Земјата, произлегла од експлозијата на две неутронски ѕвезди кои се споиле една во друга. Овој спој е препратен со гравитациски бранови и, што е уште поинтересно, со електромагнетно зрачење. Првиот електромагнетски сигнал е забележан од вселенскиот телескоп Ферми, кој, независно од откривањето на гравитацискиот бран, собрал блесок од гама-зраци формирани само две секунди по спојувањето на неутронските ѕвезди.

dobivaj vesti na viber

Што е LIGO?

Оваа година Нобеловата награда по физика се додели на Рајнер Ваис, Бери Бериш и Кип Торн за нивниот одлучувачки придонес во изградбата на детекторот на гравитациски бранови (LIGO) и набљудувањето на истите. LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory е опсерваторија за гравитациски бранови базирана на принципот на ласерска интерферометрија) е најчувствителната машина за мерење на растојанието помеѓу две фиксни точки на површината на Земјата коешто човештвото кога било ја конструирало. LIGO користи систем од огледала и ласерски зраци за да го измери растојанието помеѓу огледала поставени под прав агол во однос на примопредавателот. Тоа се прави со помош на техника на интерферометрија, посебно изведено комбинирање на зрачењето од двата снопа на ласери.

Што се гравитациски бранови?

Според општата теорија на релативитетот на Ајнштајн, гравитацијата е геометриски ефект, односно таа може да се објасни како искривување на континуумот составен од она што ние во секојдневието го перципираме како тродимензионалниот простор во кој што живееме и времето кое чувствуваме дека без прекин тече линеарно и еднонасочно. Причината за закривувањето на простор-времето е концентрацијата на маса/енергија во одредени точки. Далеку од масивните тела во космосот, простор-времето е рамно, т.е. гравитациското влијание на небесните тела е многу мало. Понекогаш, ненадејни преместувања на многу масивни тела (на пример судир на ѕвезди или експлозии на ѕвезди) предизвикуваат нарушувања во рамното простор-време. Овие осцилации се движат со брзина на светлината и ги нарекуваме гравитациски бранови. Далеку од нивниот извор, тие се многу слаби; на пример, GW170817 предизвика поместување помеѓу огледалата на LIGO (поради промена на растојанието помеѓу нив предизвикана од поминувањето на гравитацискиот бран низ Земјата) споредливо со димензиите на еден протон!

Што се неутронски ѕвезди? Неутронските ѕвезди се всушност остатокот од одреден вид експлозии на супернови, а како супернови експлодираат ѕвездите кои имаат многу голема маса за разлика од нашето Сонце. Неутронските ѕвезди, како што кажува името, се состојат целосно од неутрони и се неверојатно густи! Замислете дека една типична неутронска ѕвезда има маса како таа на Сонцето, а нејзиниот радиус е само 10-тина километри!

LIGO ја следеше последната фаза од процесот пред да се судрат неутронските ѕвезди доста долго, многу подолго отколку при претходните судири на црни дупки. Точната форма на гравитацискиот бран ќе ни каже многу за тоа како неутронските ѕвезди се деформираа пред да се судрат, а тоа открива важни информации за нивната внатрешна структура.

Што е килонова? Кога се судираат две неутронски ѕвезди, тие создаваат експлозија наречена килонова, за која досега астрономите никогаш не биле сведоци. Килоновата произведува гама-зраци, но исто така ги содржи и вистинските состојки и енергија потребни за создавање тешки елементи, како злато, платина и ураниум. Така што, златото кое се наоѓа во вашиот накит, најверојатно, било произведено при експлозијата на килонова!

Зошто е ова интересно и важно откритие?  Овој настан, наречен GW170817, веројатно обезбедува уште поголемо богатство од претходните откритија на гравитациски бранови кои доаѓаа од спојувањето на две црни дупки. Возбудливиот аспект на GW170817 е дека беше придружен со силни електромагнетни сигнали. Ова значи дека, за првпат, откритието на гравитациски бранови се поврза со другиот дел од астрономијата. Како резултат на тоа, во еден удар, настанот обезбедува тестови на алтернативни теории за гравитација; го објасни потеклото на кратките блесоци во гама-зраците; и обезбеди силни докази на кој начин се формираат барем некои од тешките елементи во универзумот (оние многу потешки од железото). Исто така, важно е да се спомене, за да се дојде до ова откритие, беше потребна работа на илјадници астрофичари кои работат заеднички, низ целиот свет.

Белешка за авторите на оваа статија:

  • Тања Петрушевска моментално работи како астрофизичар на универзитетот во Нова Горица, Словенија. Докторатот по физика го одбрани на Универзитетот во Стокхолм, со тема на истражување на супернови. Магистерските и дипломските студии ги заврши во Болоња и Трст, а доаѓа од Скопје. Освен тоа што се занимава со истражување, таа работи како асистент и учествува во проекти за популаризацијата на (астро)физиката кај младите. Таа е член на GROWTH: Global Relay of Observatories Watching Transients Happen, интернационалната мрежа на телескопи кои ги следат експлозиите на небото.
  • Александар Шулевски моментално работи како астроном ангажиран во поддршка на научната експлоатација на радиоинтерферометарот на ниски радиофреквенции, телескопот LOFAR, при институтот за радиоастрономија ASTRON во Двингелоу, Холандија. За жал, LOFAR не беше во состојба да го детектира радиозрачењето настанато како последица на сударот на двете неутронски ѕвезди. Изворот на зрачење не беше возможно да се набљудува од локацијата на LOFAR, но при следниот ваков настан LOFAR ќе биде во состојба да го измери радиозрачењето на ниски фреквенции и даде вредни информации за условите кои ги генерираат радиобрановите (под претпоставка дека изворот на гравитациски бранови ќе се наоѓа на северното небо) .

Докторската дисертација од областа на изучување  активни галактички јадра на ниски радиофреквенции ја одбрани на универзитетот во Гронинген, Холандија. Магистерските и додипломските студии по астрономија ги заврши на универзитетот Лајден во Холандија, а додипломските студии по електроника и телекомуникации на електротехничкиот факултет во Скопје, Македонија. Родум од Битола, ангажиран е во популаризација на астрономијата (во Македонија преку организацијата „Наука за сите“) и е еден од основачите на астрономското друштво во Битола.



©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Daily news

Бислимовски – Лорковски: Реформите во енергетиката мора да продолжат

Објавено пред

Претседателот Марко Бислимовски, заедно со членовите и раководителите на секторите на Регулаторната комисија за енергетика, водни услуги и услуги за управување со комунален отпад (РКЕ) остварија средба со Артур Лорковски, директорот на Енергетската заедница.

dobivaj vesti na viber

Реформите во енергетиката мора да продолжат, континуитетот е клучен – фокусот да се задржи на активностите поврзани со интегрирање на пазарите за електрична енергија, нивна транспарентност и интегритет, како и неопходните реформи на пазарот со природен гас, што ќе обезбедат фер пристап за сите учесници, согласно новите европски мрежни правила – се сложија соговорниците.

Претседателот Бислимоски му се заблагодари на директорот Лорковски за позитивниот наратив за работата на РКЕ при презентацијата на Извештајот за имплементација на законодавството на Енергетската Заедница за 2024 година за државава во Собранието.

„Во очекување на новиот Закон за енергетика, РКЕ во соработка со Министерството за енергетика континуирано работи на подготовка за имплементација на новиот енергетски пакет. Интегрираниот пристап помеѓу сите чинители досега покажа дека е клучен за квалитетна и успешна регулатива, која ќе биде основа за развој на енергетските пазари . Капацитетите со кои располагаме, професионалниот тим кој се гради со години наназад и овој пат може да одговори на сите предизвици кои претстојат. “ изјава Марко Бислимоски, претседател на РКЕ

Лорковски посочи дека Енергетска Заедница ќе остане партнер во понатамошните процеси и дека стојат на располагање за поддршка во делот на креирање на подзаконските акти, откако ќе се донесе новиот закон за енергетика. Процесот на транспонирање на ЕУ правилата е клучно за да осигура работата на РКЕ за стратешките прашања поврзани со обезбедување на сигурна, стабилна и континуирана испорака на енергија.

Прикажи повеќе...

Daily news

Измамници се претставувале како Бред Пит и навеле обожавателки да веруваат дека почнале романтична врска со него

Објавено пред

Во Шпанија уапсени се пет лица кои изнудиле 325.000 евра од две жени претставувајќи се како познатиот американски актер Бред Пит, соопшти денеска МВР на таа земја на својата официјална веб-страница.

dobivaj vesti na viber

Во текот на истрагата се покажа дека криминалците контактирале со своите жртви преку веб-страница за обожаватели на американскиот актер, ја добиле нивната доверба и ги навеле да веруваат дека почнале романтична врска со Бред Пит.

Потоа со лажно претставување ги натерале жртвите да инвестираат во комерцијални проекти.

Прикажи повеќе...

Daily news

Спаси жена што сакаше да скокне од мост, а со години бесплатно ги хранеше бездомниците: Џон Бон Џови ја враќа вербата во човештвото

Објавено пред

Познатиот рокер Џон Бон Џови пред десетина дена беше тема на сите светски медиуми кога убеди непозната жена да не скокне од мост. Овој потег не е единствениот што ја докажува неговата емпатија и хуманост кон луѓето што не ги познава.

dobivaj vesti na viber

Џон Бон Џови, американскиот музичар и фронтмен на познатиот бенд „Бон Џови“, на пешачкиот мост го снимал спотот за песната The People’s House кога од другата страна на оградата забележал жена.

На снимките од надзорните камери што ги сподели локалната полиција може да се види како Џон со член на својата екипа ѝ приоѓа на потресена жена. Потоа се потпрел на оградата и почнал да разговара со неа повикувајќи ја да се врати на безбедно по што ѝ помогнал да се прекачи преку оградата.

Бон Џови потоа ја прегрна и тие стоеја така околу една минута пред заедно да одат по мостот.

Полицискиот оддел Метрополитен во Нешвил го сподели видеото на нивниот канал на „Јутјуб“ и рече дека пејачот ѝ помогнал на очајна жена.

Секоја чест за Џон Бон Џови и неговиот тим што ѝ помогнаа на една жена на пешачкиот мост „Сејгенталер“ во вторникот вечерта.

„Бон Џови успеа да ја убеди да се симне од платформата на мостот на реката Камберленд на безбедно“, објави полицијата на платформата X.

Обожавателите на рокерот не беа изненадени од неговиот потег. Имено, тој во 2011 година основал непрофитна организација, односно синџир ресторани, каде што немало ценовници, а плаќањето на сметката било опционално.

Прикажи повеќе...

Најново

Македонија1 час

Членка на Судскиот совет користела патни трошоци иако немала право: МВР поднесе кривична пријава

На 15.09.2025 Единицата за корупција при Секторот за криминалистички истраги во Одделот за сузбивање на организиран и сериозен криминал и...

Македонија2 часа

Лекари од кај нас ќе одат на краток престој за обуки и во Италија и во Австрија, за Словенија веќе се дефинира соработката  

Лекари од кај нас ќе одат на обуки и во Италија и во Австрија покрај Словенија за каде што веќе...

Македонија3 часа

(Видео) Костовски и оваа изборна кампања ветува поликлиника во Бутел: За два месеца, ќе почне да се гради, за 18 месеци ќе да биде завршена

За два месеца, ќе биде поставен камен-темелник за нова поликлиника во Бутел, а ќе биде изградена за 18 месеци, најавија...

Македонија3 часа

(Видео) Редиците пред шалтерите треба да бидат минато, целта ни е да станеме центар на дигитални иновации во регионот, најави Мицкоски

Живееме во време кога дигиталните решенија не се прашање на избор, туку на опстанок и на напредок. Западен Балкан не...

Македонија5 часа

МВР го објави регистарот на напади врз новинари

Министерството за внатрешни работи на својата веб-страница постави линк до регистарот на напади врз новинари, кој води до страницата на...

Свет7 часа

Трамп бара универзитетите да го ограничат запишувањето странски студенти ако сакаат федерални пари

Администрацијата на претседателот Доналд Трамп побара од американските универзитети да потпишат договор што ги содржи условите за добивање преференцијален пристап...

Свет7 часа

Израелски министер: Палестинците што ќе останат во градот Газа ќе се сметаат за терористи

Израелската влада им нареди на сите преостанати Палестинци да го напуштат градот Газа. Израелскиот министер за одбрана, Израел Кац, рече...

Свет7 часа

Финскиот премиер предупредува на руски закани за цела Европа

Европската Унија треба да преземе невидени овластувања за да се одбрани од сè поизразените закани од Русија, изјави финскиот премиер,...

Свет7 часа

Г7: Ќе ги таргетираме оние што ќе продолжат да купуваат руска нафта

Министрите за финансии на Г7 изјавија дека ќе преземат заеднички чекори за зголемување на притисокот врз Русија, таргетирајќи ги земјите...

Македонија7 часа

(Видео) Израелската војска упадна на бродовите што пловат кон Газа, уапсена Грета Тунберг

Израелските сили се качија на неколку бродови од флотилата „Глобал Сумуд“ и ги превезоа активистите во израелско пристаниште, разбивајќи протест...

Свет21 час

Орбан предупредува: Една грешка и Европа гори

Третата светска војна може да започне во секое време ако една од големите сили направи грешка, изјави унгарскиот премиер Виктор...

Македонија23 часа

Сијарто: ЕУ применува двојни стандарди кон Македонија и Србија, а Украина се турка на сила

Министерот за надворешни работи на Унгарија, Петер Сијарто, изјави дека Европската унија очигледно применува двојни стандарди кога станува збор за...

Свет24 часа

Украина може да го порази Путин со беспилотни подводни дронови, тврди пензиониран американски генерал

Русија може да биде протерана од Украина доколку се употребат експлозивни подводни дронови, тврди еден од водечките пензионирани американски генерали,...

Македонија1 ден

Поради пад на температурите, грејната сезона почнува две недели порано

АД ЕСМ информира дека од утре, 2 октомври, започнува грејната сезона за потрошувачите приклучени на системот за централно греење во...

Топ1 ден

Крадци отворале паркомати на повеќе локации во Скопје

Денеска, во полицијата од Јавното претпријатие „Градски паркинг Скопје“ било пријавено дека во раните утрински часови две лица со употреба...

Македонија1 ден

„Политико“: Бугарија би можела да му се придружи на Орбан во блокадата на Украина, за да го зачува ветото кон Македонија

Премиерот на Унгарија, Виктор Орбан, би можел да најде поддршка од повеќе земји во обидот да ја задржи блокадата за...

Македонија1 ден

Јаневска на првиот академски час на УКИМ: Студирањето во својата земја е најдобар избор

Министерката за образование и наука Весна Јаневска на првиот академски час ја поздрави новата генерација студенти на Универзитетот „Св. Кирил...

Македонија1 ден

Судењето за „Онкологија“ одложено, одбраната бара Коцевски да ја преземе постапката

Судењето против поранешниот директор на Клиниката за онкологија, Никола Васев, и уште двајца онколози обвинети за несовесно лекување пациенти, е...

Македонија1 ден

Шукова од Аеродром им го вети на скопјани она што премиерот Мицкоски го најави минатата недела: бесплатни филтри на оџаците се добра и сериозна мерка

Кандидатката за градоначалничка на Скопје од СДСМ, Каја Шукова, денес, од Аеродром, на скопјани им вети бесплатни филтри за оџаците...

Македонија1 ден

Систем за влез/излез од ЕУ: за што сè треба да се подготват патниците

Министерството за внатрешни работи ја информира јавноста дека почнувајќи од 12 октомври 2025 година, Европската Унија ќе почне со постепено воведување...