Kако од лоша историја се прави туризам и туристички „бренд“ , може да се види во Тирана каде што во недостиг на вистински туристички атракции се прави приказна што сакаат да ја чујат тие што се на поминување низ Албанија.

Она што беше некогаш синоним за политичката и материјална беда во оваа држава сега се доживува како шарм на некои минати времиња. Едно од тие обележја е новоотворениот бункер во центарот на Тирана кој, според она што може да се види внатре, е подземно скривалиште на тајната служба „Сигурими“ каде што се испитувале и се притворале противници на режимот.

Ова е втор бункер во Тирана од времето на Енвер Хоџа, што стана достапен за јавноста од фебруари годинава, бидејќи поголемото нуклеарно засолниште на диктаторот во околниот рид околу градот веќе функционира како музеј и арт галерија од 2014 година.

Во Бунк-арт 2, како што се нарекува овој историски музеј и галерија, се влегува од дополнително изграден влез кој води до низа од четири меѓусебно поврзани ходници со простории за разни намени, од кои едната соба за деконтаминација од нуклеарен напад и еден подземен излез што што води директно со Министерството за внатрешни работи. Внатре можат да се видат соби за испрашување, канцеларии, затворски ќелии, соби со изложени анонимни писма против режимот, архиви од прислушкувањата и следењата , опрема за воена и нуклеарна заштита и слично.

Внатре е и канцеларијата во која работел Енвер Хоџа, слики на сите министри за внатрешни работи од тоа мрачно време, ходници обложени со стаклена волна и простории заштитени со неколку бетонски врати.

Целиот тој оригинален намештај од тоа време и оригинална опрема делумно е дополнет со артистички интервенции, како плаво обоениот тоалет и флуоросцентно зелената соба за деконтаминација.

Бунк-арт 2 музејот е продолжение на постариот и попознат Бунк-арт 1 музеј, со масивна димензија и тунел за влегување колку две фудбалски игралишта, каде што се наоѓаат 106 простории поврзани на пет нивоа во најблискиот рид на Тирана. Енвер Хоџа, по чија наредба се градел овој бункер, не доживеал да влезе внатре бидејќи умрел пред да биде завршен, по што почнал распадот на неговиот режим.

Двата бункери се дел од околу 700.000 бункери што Хоџа ги изградил за четирите децении додека беше на власт во земјата (од 1941 до 1985 година), од кои повеќето со големина колку да примат две лица внатре. Сега тие речиси се исчезнати од Албанија и се поретко можат да се видат, освен таму каде што се изложуваат како туристичка атракција бидејќи се симболот по кој Албанија се препознава во светот.

Низ Тирана можат да се сретнат неколку бункерчиња приспособени за туристите, од кои повеќето со уметнички цртежи.

Иако пораката во бункер музеите е да не се повтори историјата и Албанија да се конфронитира со своето минато, властите јасно ставаат на знаење дека бункерите стануваат дел од еклузивната туристичка понуда на земјата. Случајно или не, и новите столбчиња на улиците личат на бункерите, како што човечињата на семафорите од Источна Германија станаа заштитен знак денес на Берлин.

Со секое ново доаѓање Тирана има друго лице, бидејќи забрзано се гради и се менува, но наспроти шармот на новите градби, позади главните улици се уште постои печатот на старите комунистички времиња, кога зградите беа главно со распукан малтер или без фасади.

Таа слика на руинираност полека ја снемува од главниот град на Албанија, каде што само ова лето е обновен главниот плоштад Скендербег, на кој му се врати сјајот од времето на италијанската окупација, а изграден е и нов кварт околу рибниот пазар, каде рестораните и објектите ги носат боите на традиционалните килими на Албанија.

С. Јовановска